Nazorat savollari:
1. Simsiz aloqa tizimlarining qisqacha rivojlanish tarixini bayon
eting.
2. Raqamli va analog, tor polosali va keng polosali texnologi-
yalar qanday farqlanadi?
3. Aloqaning uzoqligi bo‘yicha simsiz aloqa tizimlarini sinflarga
bo‘ling.
4. Tarmoqlarning topologiyasi bo‘yicha simsiz aloqa tizimlarini
sinflarga bo‘ling.
5. Qo‘llanilishi bo‘yicha simsiz aloqa tizimlarini sinflarga
bo‘ling.
6. Wi-Fi tizimlariga umumiy tavsif bering.
7. Wi-Fi tizimlarining qisqacha rivojlanish tarixini bayon eting.
8. Wi-Fi tarmoqlarining asosiy elementlari va ishlash prinsipi
qanday?
9. Wi-Fi tizimlarining asosiy afzalliklari nimada?
10. Wi-Fi tizimlarining asosiy kamchiliklari nimada?
11. Wi-Fi tizimlarida xavfsizlik qanday ta’minlanadi?
12. Dunyodagi Wi-Fi tijoriy tarmoqlariga misollar keltiring.
13. Wi-Fi notijoriy tarmoqlari qanday prinsiplar asosida quriladi?
372
26-bob. WiMAX TEXNOLOGIYASI HAQIDA
UMUMIY TUSHUNCHALAR
26.1. WiMAX tizimining tavsifi
Hozirgi kunda keng polosali simsiz aloqa tizimlari inson ha-
yoti faoliyatining barcha sohalariga kirib bormoqda va butun
dunyoda: rivojlangan davlatlarda ham, rivojlanayotgan davlat-
larda ham insonlarning yashash sifatini oshirishga xizmat qilm-
oqda. Ushbu tizimlar yordamida turli xil vazifalarni yechish
mumkin: multimedia, interaktiv va personal kontentlarga tezkor
va qulay ulanish, an’anaviy nutq aloqasini ta’minlash yoki ma-
halliy va global jamoalar doirasida axborot almashinuvini amal-
ga oshirish mumkin. IEEE 802.16 (qo‘proq, WiMAX sifatida
ma’lum bo‘lgan) standartlar oilasi deb nomlangan keng polosali
simsiz aloqa tizimlari IMS (yangi avlod IPga asoslangan mul-
timediya nimtizimlari) asosida keng polosali tarmoqlar uchun
yaratilgan xizmatlar hamda tezkor Internet kanallarini tashkil
etish vositalari bilan birgalikda foydalanuvchilarga (xususan In-
ternetdan) keng polosali simsiz ulanishning prinsipial yangi im-
koniyatlarini taklif etadi.
IEEE 802.16 standartini paydo bo‘lgunicha Internetga ulanish
ancha turg‘un bo‘lgan, ya’ni foydalanuvchi ish joyidagi kompyuter-
ga yoki juda bo‘lmaganda Wi-Fi ulanish nuqtasi doirasidagi nout-
bukka bog‘liq bo‘lgan. WiMAX tizimlari keng polosali tarmoqlarga
va Internetga ulanishni yanada mobil, yanada ommabop va yanada
keng tarqalgan qilmoqda. Buni uchun turg‘un, ko‘chma va mobil
abonentlarga xizmat ko‘rsatadigan keng polosali simsiz tarmoqlar
yaratilmoqda. Shunday qilib, Internet va uning barcha ilovalariga,
ya’ni axborotlar, xizmatlar va aloqaga har doim va hamma yerda
ulanish muhiti shakllantirilmoqda. Bunda WiMAX tizimlariga katta
mas’uliyat ajratilmoqda.
WiMAX tizimining Wireless MAN simsiz tarmoqlar tizimiga kira-
di. WiMAX atamasi inglizcha “Worldwide Interoperability for Mic-
373
rowave Access” nomini qisqartirishdan kelib chiqadi, bu so‘zma
so‘z tarjima qilganda “Mikroto‘lqinli radioaloqa (O‘YUCH) asosi-
dagi tarmoqlarga ulanish uchun butun dunyo o‘zaro ta’sirlashish”ni
bildiradi.
Mazkur texnologiya har xil turdagi uskunalar uchun (avtomat-
lashtirilgan ishchi stansiyalari va portativ kompyuterlardan tor-
tib mobil telefonlargacha) katta masofalarga yuqori tezlikli simsiz
universal aloqani taqdim etish maqsadida ishlab chiqilgan. Wi-
MAX atamasi IEEE 802.16 standartlar atamasini ommalashtirish
maqsadida 2001-yil iyunida asos solingan sohaviy forum (WiMAX
Forum) tomonidan taklif etilgan [38].
IEEE 802.16 standartlarining ilk versiyalarida 10GGs dan
66GGs gacha bo‘lgan yuqori chastotali diapazonlarda to‘g‘ri
ko‘rinish hududida (ingl. Line of Sight, LOS) ishlaydigan tizimlar
tavsiflangan. Keyinchalik 2GGs dan 11GGs gacha diapazonlarda
to‘g‘ri ko‘rinish bo‘lmagan hududlarda ham (ingl. None Line of
Sight, NLOS) ishlaydigan tizimlarni qo‘llab-quvvatlaydigan stan-
dartlar qo‘shimchalarini ishlab chiqishga urg‘u berilgan.
IEEE 802.16-2004 (shuningdek IEEE 802.16d yoki qisqaritirib
“16d”) nomi bilan ma’lum bo‘lgan standartni yaratishda stan-
dartning avvalgi versiyalaridagi barcha ishlanmalardan foydala-
nilgan. Bu tadbirlar binolar ichida radioqamrovni yaxshilashga
imkon berdi va, o‘z navbatida, stol ustida ishlatiladigan abonent
uskunalarini yaratishga imkon berdi.
2005-yilning dekabrida IEEE 802.16e (“mobil WiMAX” yoki
“16e versiyasi”, ba’zi hollarda “IEEE 802.16-2005”) sifatida
ma’lum bo‘lgan standart ustida ishlar yakunlandi va hozirgi kun-
da u IEEE 802.16 standartlar oilasida eng dolzarb standart bo‘lib
qoldi. Hozirda telekommunikatsiyalar bozorida yuqorida ko‘rsa-
tilgan WiMAX standartlarining asosan ikkitasi, ya’ni faqat turg‘un
terminallar bilan ishlaydigan IEEE 802.16d standarti va turg‘un,
ko‘chma va mobil abonentlar bilan aloqa o‘rnata oladigan IEEE
802.16e standarti namoyon etilgan. 2012-yilda WiMAXning yangi
standarti – IEEE 802.16m tasdiqlanishi kutilmoqda.
|
