mashina detallari fani doirasida o’rganiladi. Ishqalanish kuchi hisobiga ishlaydigan
uzatmalar: -tasmali va friktsion uzatmalar. Ilashish hisobiga ishlaydigan uzatmalar:
-tishli, zanjirli va chervyakli uzatmalar
Energiyani bevosita energiya manbaidan qabul qilib oluvchi val
yetaklovchi val deb, bu
valdan energiyani qabul qilib, ish bajaruvchi qismlarga
uzatuvchi va yetaklanuvchi val deb ataladi. Uzatmalarni
asosiy
parametrlari:
foydali ish koeffitsienti
va
uzatish soni i hisoblanadi.
F.I.K. quyidagicha aniqlanadi:
2
1
N
N
bu erda N
1
-etaklanuvchi valdagi quvvat, kVt; N
2
-
yetaklovchi valdagi
quvvat, kVt.
Uzatishlar soni
i quyidagi ifodadan aniqlanadi:
2
1
2
1
n
n
i
,
bu erda
n
1,
n
2
va-uzatma ballarini aylanishlar soni,
ay/min.
Friktsion uzatmalar
Agar yetaklovchi valning harakati yetaklanuvchi
valga ishqalanish kuchi
vositasida uzatilsa, bunday uzatmalar friktsion uzatmalar deyiladi (1.2-rasm).
1.3-rasm.Tasmali uzatmalar
Etaklovchi
shkivdagi kuch, yetaklanuvchi shkivga tasmani tarangligi
natijasida shkiv bilan tasmka orasida hosil bo’ladigan ishqalanish kuchi hisobiga
uzatiladi. Qurilish mashinalarida eng ko’p tarqalgan
tasmali uzatmalardan
ponasimon tasmali uzatmalar ishlatiladi.Qurilish mashinalarida ishlatiladigan
ponasimon tasmalar yetti xil (O,A,B,V,G,D,E) turda chiqariladi va bularni har biri
ma’lum quvvatni uzata olish uchun mo’ljallangan. Masalan: «A» turdagi tasma
1,6+2,6 kVt quvvatni «D» tasma esa 20+32 kVt quvvatni uzata oladi.Tasmali
uzatmalarning afzalliklari - tuzilishi
va ishlatilishi sodda, arzon shovqinsiz
ishlaydi, tasmani sirpanishi hisobiga ortiqcha zo’riqish bo’lmaydi.
