|
Rekreatsiya va turizm geografiyasi
|
| bet | 4/59 | | Sana | 21.01.2024 | | Hajmi | 0,56 Mb. | | #142301 |
Bog'liq TURIZM DARSLIK
Rekreatsiya va turizm fanining farqi?
Rekreatsion geografiyaning obekti va predmetimi nima ?
Rekreatsiya va turizm geografiyasining vazifalarinimalardamn iborat?
Rekreatsiya va turizm geografiyasining maqsadi nimadan iborat?
Turizm geografiyasining boshqa fanlar bilan qanday aloqadorligi mavjud.
mavzu. Rekreasion faoliyat klassifikatsiyasi Reja:
Rekratsiya xizmati haqida tushuncha.
Davilanish–sog’lomlashtiruvchi faliyat.
Sport bilan shug’llanuvchi faoliyat.
Ichki va tashqi rekratsion faoliyat.
Rekratsiya xizmati haqida tushuncha
Rekreatsiya resurslari–bu aholining dam olish va turizmga bo’lganehtiyojlarini qondirish uchun ishlatilishi mumkin bo’lgan barcha turdagi resurslar. Rekreatsiya resurslari asosida iqtisodiyotni rekreatsion xizmat ko’rsatishga ixtisoslashgan tarmoqlarini tashkil etish mumkin.Xizmat ko`rsatish sohalari orasida rekreatsiya xizmati so`nggi yillarda keng rivojlanmoqda. Rekreatsiya (sayohat, hordiq chiqarish,
sanatoriya-kurort) xizmati mehnat qilish jarayonida sarflangan kuch, energiyani tiklashda muhim omil hisoblanadi.
Rekreatsiya xizmatini rivojlanishi uchun zarur bo`lgan omillar:
kundalik ehtiyojlaridan orttirgan mablag‘;
rekreatsiya resurslari;
rekreatsiya xo`jaligi bo`lishi.
Rekreatsiya resurslari ikki xil, ya`ni tabiiy rekreatsiya hamda madaniy-tarixiy rekreatsiyaga bo`linadi. Tabiiy rekreatsiya resurslariga tabiiy sharoit va tabiiy boyliklari zaminida vujudga kelgan sharsharalar, g`orlar, buloqlar, so`lim tog` yonbag`irlari kiradi. Tabiiy muhiti keskin o`zgargan, tig`iz infrastruktura sharoitida aholining tabiat qo`ynida, maxsus dam olish maskanlarida hordiq chiqarishga ehtiyoji kuchaymoqda. Issiq avjiga chiqqan yoz oylarida tekisliklarda yashovchi aholi tog` maskanlariga oshiqadi.
Turli xil suv havzalariga tashrif buyurish bilan bog’liq ikkinchi guruhning dam olish turlari,masalan, suzish havzalariga tashrif buyurish. Shuni ta’kidlash kerakki, suzish keksa odamlar orasida juda mashhur,chunki ular buni sog’liq uchun foydali deb bilishadi va buni yoshartirishning yaxshi vositasi deb bilishadi.
Baliq ovlash va suv havzalari yaqinidagi tabiatni o’rganish suv bilan bog’liq dam olish turlarini anglatadi.Suvda dam olish turlari oddiy va motorli qayiqlarda suzishni o’z ichiga oladi.
Velosiped, yugurish va piyoda yurish kabi ba’zi quruqlikdagi dam olish turlari maxsus shartlarni talab etmasligi mumkin.Ba’zilar velosipedning ma’lum turlarini, masalan tog ‘velosipedini afzal ko’rishadi,boshqalari esa oddiy mamlakat yo’lida bir joydan boshqasiga
sayr qilishni yaxshi ko’rishadi.Yugurishning ommaviyligi tobora ortib bormoqda.Ommabop bo’lgan dam olish turining o’ziga xos xususiyati shundaki,u deyarli hamma joyda,uyning yonidagi maysazorda,ochiq stadionda yoki yugurish uchun maxsus yo’llari bo’lgan munitsipal parkida o’tkazilishi mumkin. Bundan tashqari, yugurishning mashhurligi oshishi uning foydalari va shifobaxsh ta’siri bilan bog’liq.
Dam olishning boshqa turlari,masalan,piyoda sayr qilish,marshrutizatsiyalash va hk. Ko’plab sharoitlar va moslamalarni talab qiladi,bu ularga qatnashishni qiyinlashtiradi va shuning uchun ularning mashhurligini biroz pasaytiradi,ammo shunga qaramay, ushbu turlarda qatnashuvchilar soni hali ham ancha. Yuqori. So’nggi paytlarda ushbu dam olish turlarining ommaviyligi o’sib bormoqda,u yo’llar,marshrutlar,lagerlar sonining ko’payishiga olib keladi.
Dam olishning ayrim turlari, dam olish va ochiq havoda bo’sh vaqtni o’tkazish usullari,masalan,toqqa chiqish yoki shamolda suzish kabi maxsus dam olish turlari deb atash mumkin.Ko’pgina hollarda,ushbu turlarning o’rnatilishi nafaqat maxsus sharoitlarni,masalan, tog’li hududlarning mavjudligini, balki turli xil sport anjomlari va inventarlarining mavjudligini ham talab qiladi.Shu bilan birga, ushbu guruhga ov va ot minish,tog ‘chang’isi va boshqalar kabi an’anaviy hordiq va hordiq turlari kiradi.
Mamlakatimizning iqlim xususiyatlari qor va muzning hordiq chiqarish turlari bilan bog’liq, masalan, konkida uchish, snoubord, turli xil tog ‘va tekis chang’i sport turlari, oddiy va qorda yuradigan mashinalarda chang’i va hokazo.Ushbu turdagi dam olish va dam olish turlari orasida eng mashhurdir.G’alati chay otish. Ikkinchi eng mashhur
tosh chang’isi,va konkida uchish ishtirokchilar orasida uchinchi o’rinni egallaydi.
Dam olish turlaridan qat’iy nazar,ularning barchasi insonning to’liq dam olishini ta’minlashga qaratilgan. Dam olish–bu charchoqni keltirib chiqargan faoliyatni to’xtatish sharoitida davom etadigan aqliy va jismoniy ishlarni tiklash jarayoni.Passiv va faol dam olishni ajrating.Passiv dam olish avvalgi harakatlarning to’xtatilishini va tananing to’liq jismoniy dam olishini, faol dam olish–tananing faoliyatini boshqa faoliyat turiga o’tkazishni ta’minlaydi.
Dam olish salomatlikni saqlash va mustahkamlash,yuqori ish qobiliyatini saqlash va faol uzoq umr ko’rishga erishish uchun muhim shartlardan biridir. To’liq dam olish sog’lom turmush tarzining ajralmas xususiyati bo’lib, bo’sh vaqtni oqilona tashkil etish, shuningdek ish rejimiga kiritilgan maxsus tiklanish choralari bilan ta’minlanadi.Tashqi makon faoliyatining eng keng tarqalgan turlaridan biri bu turizmdir. Davolanish sog’lomlashtirish turizmi geografiyasi Davolanish maqsadlarida safarga chiqish qadimdan ma’lum, qadimda kishilar davolanish maqsadida balchiq va shifobaxsh buloqlar mavjud joylarga safarlarga borishgan. Turizmni mazkur turi hozir ham keng tarqalgan.
Davolash sog’lomlashtirish turizmi quyidagi xususiyatlarga ega Kurortlarda dam olish va davolanish uzoq vaqt davom etadi. Ya’ni eng kamida uch hafta bo’lishi lozim. Kurortlarda davolanish qimmat turadi. Shuning uchun bunday turistik sayohatlar o’ziga to’q turistlarga mo’ljallangan. Mazkur turistik safarlarga asosan yoshi kattaroq, kasali
doimiy toifaga o’tgan kishilar chiqishadi. Shuning uchun ular maxsus ixtisoslashgan kurortlarni tanlashadi.
Hozirgi paytda kurortlar uch turga bo’linadi. Balneologik, balchiqli va iqlimiy.
Balneologik kurortlarda tabiiy mineral suvlardan davolash maqsadida foydalaniladi. Ular cho’milish va ichish maqsadlarida tavsiya etiladi. Mineral suvlar bilan juda ko’p kasalliklarni davolash mumkin. Masalan: oshqozon – ichak kasalliklari, yurak – qon tomiri, asab kasalliklarini davolash.
Balchiqlar yoki balchiqli kurortlar davolovchi balchiq konlar yonida joylashadi. Balchiqlar bo’g’inlar, asab tizimi, ginekologik va boshqa kasalliklarni davolashda qo’llaniladi . Iqlimiy kurortar juda xilma – xil. Ular o’rmon, tog’, dengiz bo’yi, iqlimiy turlariga bo’linadi. Ularning xar biri uchun iqlim ob-havo omillarini maьlum bir uyg’unligiga xos. Masalan:harorat, atmosfera bosimi, Quyosh nurlari va x.k. Mazkur omillarga ko’ra urortlar yo’nalishi aniqlanadi.
O’rmonli kurortlarda asosan yuqori nafas yo’llari, astma, asab tizimi ishdan chiqishi bilan og’riganlar davolansa, tog’ kurortlarida qamqonlik va sil kasalini daslabki bosqichlaridagi shakli davolanadi.Iqlimiy kurortlarning eng keng tarqalgan turi-dengiz bo’yi kurortlaridir.Dengiz iqlimi juda ko’p kasallarni davolash imkoniga ega.Dengiz iqlimi qon suyak to’qimalari, limfatik bezlarni davolashda katta foyda beradi.
Tog`larimiz mo`tadil havosi, g`aroyib o`simlik va hayvonot dunyosi hamda shifobaxsh buloqlari bilan tabiiy-rekraatsion rayon sifatida xorijliklarni ham maftun qilmoqda.Tog`larning tabiati shifobaxsh va
maftunkor davolashda davolash va dam olish maskanlari mavjud. Toshkentdagi “Chimyon”, Farg’ona vodiysidagi “Shohimardon”, “Nanay”, “Quvasoy” dam olish zonalari va Namangan viloyatidagi “Chortoq”, Buxoro viloyatidagi “Sitorai Mohi Xosa”, Qashqadaryo viloyatidagi “Miroqi” kabi davlat maskanlari chet ellarda ham. Mashhur. O‘z boshqaruvi shaharlar, maqbaralar, qal`alar, me`morchilik binolari, muzeylar madaniy merosini tashkil etish. Fusunkorligi hamda salobati bilan millionlab kishilarni lol qoldirayotgan tarixiy obidalarimiz qiziquvchilarini yurtimiz sari chorlamoqda. Ana shunday-madaniy obyektlar zaminida vujudga kelgan rayonlar, asosan, Samarqand, Buxoro, Xiva, Shahrisabz, oshkent, Qo`qon kabi shaharlarda tarixi. Afsus, ajdodlarimiz bunyod etgan 36 ming tarixiy obidadan 7 mingtasigina saqlangan. Qolganlari mustamlakachilar tomonidan turli yo`llar bilan vayron qilingan. Endilikda ular katta mablag` va mehnat sarflab bo`lsa- da, ta`mirlanadi. Ayni vaqtda sayyohlarga xizmat ko’rsatish bo’yicha mahsulotlarni tillarni tarix va geografiyani puxta biladigan tayyorlanadi. Zero, bo`ylab sayohatlarning soni yildan yilga oshib tekshiriladi . Rekreatsiya xo`jaligi tarkibiga tarkiblar, dam olish uylari va bazalari, sanatoriyalar, turbazalar, turistik transport va boshqalar.
|
| |
