113
yutuqlaridan dalolat beradi. Blok ichki eksport hajmi 1991-1998 yillarda
to‘rt barobar o‘sdi, shu davr ichida integratsion guruh a’zo
mamlakatlarining uchinchi mamlakatlarga umumiy eksporti 30 %dan
ortiqroq o‘sdi. Shu davr ichida MERKOSURdan tovarlar olib chiqishning
umumiy hajmida blok ichki eksportining ulushi 9 dan 20 % gacha o‘sdi.
MERKOSUR miqyosida o‘zaro tashqi iqtisodiy aloqalar kengayishi
uchinchi mamlakatlardan kiritilgan xorijiy investitsiyalarga ham tegishli.
Masalan, Argentinada avtomobil zavodi qurilishiga 100 mln. AQSh
dollari kiritgan “Toyota motors” Yapon korporatsiyasi bu mamlakatda har
yili 20 ming yengil yuk tashuvchi-pikaplar ishlab chiqarishni
mo‘ljallagan. Bu avtomobillarning yarmini Braziliyaga Braziliya
korxonalarida ishlab chiqilgan butlovchi mahsulotlar evaziga olib chiqish
ko‘zda tutilgan.
MERKOSURda integratsion jarayonlar a’zo mamlakatlar o‘rtasidagi
qiyinchiliklar va ziddiyatlar bilan birga rivojlanmoqda. Masalan, uchinchi
mamlakatlardan importga yagona tashqi tariflar o‘rnatilgan muddatlarda
kelishilmadi. MERKOSUR a’zo mamlakatlari umumiy YaMMining 90
%iga to‘g‘ri keladigan Argentina va Braziliya o‘zining yaratilayotgan
yuqori
texnologik
sanoat
tarmoqlarini,
ya’ni kompyuterlar va
telekommunikatsiya uskunalari ishlab chiqarishni xorijiy raqobatchilardan
himoyalashga alohida e’tibor bermoqda. Xususan, 90-yillar o‘rtalarida
Braziliya uchinchi mamlakatlar bilan elektron, neftkimyo sanoati va og‘ir
mashinasozlik mahsulotlari bilan savdo qilishda import bojlarini 35 %
darajasida, Argentina 12 % darajasida, Braziliya va Argentinaga
texnologik bog‘lanib qolishdan xavfsirayotgan Urugvay va Paragvay
minimal boj to‘lovlari kiritishni yoqlab chiqdilar.
YeI, NAFTA, ASEAN va MERKOSUR miqyosida integratsion
jarayonlarning rivojlanishi xalqaro iqtisodiy integratsiya xalqaro
kompaniyalarning strategik imkoniyatlarini quyidagi yo‘nalishlarda
kengaytirayotganligidan dalolat bermoqda:
1) eksportdan importni qoplovchi mahsulotlar ishlab chiqarilishini
tashkil qilish bilan bevosita xorijiy investitsiyalarga o‘tish;
2) kapitallar va tovarlarning erkin ko‘chishi sababli BXI
samaradorligini oshirish;
3) BXI o‘sishiga bog‘liq ravishda ishlab chiqarish va xizmatlar
ko‘rsatish hajmining ko‘payishi;
4) kompaniyalar birlashishi uchun imkoniyatlarning kengayishi.
