118
Nazorat savollari
1.
Xalqaro iqtisodiy integratsiyaga ta’rif bering.
2.
Tadbirkorlik
tuzilmalarning
xalqaro
iqtisodiy
integratsiya
aspektidagi manfaatlari qaysi omillarda jamlangan?
3.
Xalqaro iqtisodiy integratsiya jarayonining ko‘rsatkichlarini
aytib
bering.
4.
Iqtisodiy integratsiya bosqichlarini aytib bering.
5.
Eng yirik integratsion guruhlarni sanab bering.
6.
EIda xalqaro kompaniyalarning imkoniyatlarini qanday baholash
mumkin?
Tavsiya etiladigan adabiyotlar
1.
Karimov I.A. Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O‘zbekiston
sharoitida uni bartaraf etishning yo‘llari va choralari. -Т.: O‘zbekiston,
2009.
2.
Nazarova G.G., Nazarova R.R., Salixova N.M., Muxamedjanova
G.A., Ismailova N.S. Xalqaro menejment. O‘quv qo‘llanma. –T.: TDIU,
2009.
3.
Пивоваров
С.Э.,
Тарасевич
Л.С.,
Майзель
А.И.
Международный менеджмент. – СПб., 2005.
119
V bob. XORIJIY MAMLAKATLARNING MENEJMENT
MODELLARI VA ULARNING KOMPANIYA FAOLIYATIGA
TA’SIRI
5.1. Menejment uslubi
Milliy xususiyatlar, ya’ni madaniyat, psixologiya,
temperament,
an’analar ijtimoiy-iqtisodiy masalalarni tushunish va hal qilish hamda
korxonalarning samarali faoliyati uchun zarur tashkiliy sharoitlarni
yaratish usuli sifatidagi menejment uslubiga ta’sir ko‘rsatadi. Global
menejerning faoliyat doirasiga turli mamlakatlarda muloqot ko‘rinishi,
ishlab
chiqarish munosabatlari, muzokaralarda xulq-atvor xususiyatlarini
hisobga olgan holda zamonaviy boshqaruv usullari asosida ishni tashkil
qilish kiradi. Xalqaro menejer qabul qiluvchi mamlakatda o‘z
faoliyatining dastlabki qadamlaridanoq menejment uslubi xususiyatlariga
duch keladi. Global menejment bo‘yicha mutaxassislar
tashqi iqtisodiy
bitimning xalqaro menejment faoliyatining ilk davrida qiyinchiliklar
keltirib chiqarishi mumkin bo‘lgan yettita asosiy elementlarini ajratadilar:
1. Yangi xorijiy sherik bilan muzokaralar muhiti. Bu yerda
muzokaralar o‘tkazilayotgan mamlakatdagi sheriklar ma’naviy ustunlikka
ega bo‘ladi. Ular muzokaralar davrida kam xarajat qiladi va mahalliy
bozor ahvoli haqidagi tezkor axborot bilan yaxshiroq ta’minlangan.
2. Qabul qiluvchi mamlakatning madaniy va tarixiy xususiyatlari.
Ularni bilish ishbilarmonlik
muhitiga tezroq moslashishga, mahalliy
iste’molchilar va yetkazib beruvchilar bilan oson til topishga yordam
beradi.
3. Qabul qiluvchi mamlakatning mafkurasi (millatchilik, islom
fundamentalizmi, xitoy vatanparvarligi va b.)
xorijiy korxona biznesini
tashkil qilish va faoliyat yuritishiga jiddiy ta’sir ko‘rsatadi.
4. Byurokratik an’analar qabul qiluvchi mamlakatda tadbirkorlik
faoliyati o‘rnatilishini uzoq muddatga cho‘zib yuborishi mumkin.
Masalan, Rossiyada “Makdonalds” restoranlarini tashkil qilish haqidagi
muzokaralar 10 yil atrofida davom etgan. Ekspertlar baholashicha, 90-
yillarda Xitoyda xorijiy va xitoy firmasi o‘rtasida qo‘shma korxona tashkil
qilish to‘g‘risidagi muzokaralar o‘rtacha ikki yil atrofida davom etgan.
5. Qabul qiluvchi mamlakat qonunlari.
Ular xalqaro menejer
tomonidan o‘rganilgan bo‘lishi va ularga qat’iy rioya qilinishi kerak.
6. Turli pul tizimlari qabul qiluvchi mamlakatda xalqaro kompaniya
xorijiy filialining faoliyatini jiddiy qiyinlashtiradi.
120
7. Qabul qiluvchi mamlakatda siyosiy va iqtisodiy barqarorsizlik
xorijiy filial faoliyatida kutilmagan va keskin salbiy o‘zgarishlarni keltirib
chiqarishi mumkin.
Bryusseldagi YeI shtab-kvartirasida osilgan plakatda YeIga a’zo
mamlakatlar korxonalaridagi ishchi va xizmatchilarning bir-biridan keskin
farqlanuvchi milliy xususiyatlariga duch keluvchi xalqaro menejerning
qiyinchiliklari yumor yordamida ifoda etilgan.
UmumYevropa menejment uslubini yaratishga urinib ko‘ring, agar:
–
nemislar yumorni
tushunmasa;
–
finlar sukut saqlasa;
–
inglizlarning ovqati anglab bo‘lmas aralashmalardan iborat bo‘lsa;
–
lyuksemburgliklar yulduz kasalligiga duchor bo‘lsa;
–
fransuzlar rulda kutilmagan harakatlar sodir qilsa;
–
ispanlar mag‘rur;
–
italyanlar hissiyot og‘ushida;
–
gollandiyaliklar ziqna;
–
belgiyaliklar ish joyida o‘tirmasa;
–
portugaliyaliklar kuvaldadan murakkabroq texnikani o‘zlashtira
olmasa;
–
shvedlar o‘ta fikrlash doirasi tor;
–
greklar tashkiliy bo‘lmasa;
–
irlandiyaliklar ichkilikni xush ko‘rsa;
–
avstriyaliklar sabrsiz bo‘lsa.
Sayyoramizda ikkita asosiy menejment uslubi: g‘arbiy va sharqiy
menejment uslublari mavjud.
