154
topshirgan fond menejerlari namoyon etadi. Aslida va rasman ushbu
aksiyalarning egasi yuridik shaxs sifatida investitsiya fondi hisoblanadi.
Shu bilan birga, ba’zi investitsion vositachilar oddiy omonatchilarni fond
aksiyalarini sotish jarayonida ovoz berish huquqini o‘zlarida
saqlab
qolishni kelishib olgan holda investitsiya fondlari boshqaruvida ularning
ishtirokini cheklab qo‘yadilar.
7.2. Xalqaro investitsiyalar bozori
Investitsion menejmentda qaror qabul qilishning zamonaviy
nazariyasi, investitsiyalardan eng yuqori daromad olish va asoslanmagan
xatarni chetlab o‘tishga intilish kabi istaklar
qay tarzda tenglashtirish
mumkinligini izohlab berishga harakat qilgan. Garchi daromad va riskning
to‘g‘ridan to‘g‘ri aloqasi to‘g‘risidagi tasavvur oddiy hisoblansa-da,
investorlar uchun hozirgi fond portfelidan kelib chiquvchi ba’zi oqibatlar
yetarlicha aniq bo‘lmasligi mumkin. Ushbu bo‘limda investitsion
faoliyatning biror-bir tamoyillari oqibatlarini tahlil qilish usuli ko‘rib
chiqiladi.
Aktivlarni global taqsimlash
diqqat markazida bo‘ladi
.
Asosiy xulosa shuki, investorlar turli tuman jahon aktivlaridan unumli
foydalangan holda asoslanmagan risklarni chetlab o‘tishlari va
qo‘shimcha foyda olishlari mumkinligidan iborat.
Xalqaro investitsion
aktivlarni tavsiflagan holda, sezilarsiz yalpi
daromad keltiruvchi naqd pullar aktivlarning nisbatan kamroq xatarlikka
ega sinfi ekanligini payqash qiyin emas. Garchi ko‘chmas mulk sezilarsiz
xatarlilikni ko‘rsatishi mumkin bo‘lsa-da, lekin bu ko‘proq ko‘chmas
mulk narxlari qay tarzda e’lon qilinishiga bog‘liq. Ko‘chmas mulk
narxlarining odatdagi ko‘rsatkichlari uning baholash qiymatiga keltiradi,
u, odatda, bozorda real bitimlar vaqtida o‘ringa ega bo‘lgan
narxlarga
nisbatan kamroq o‘zgaradi. Natijada ko‘chmas mulk bilan bitimlardan
daromadlarning xatarliligini retrospektiv baholash aktivlar ushbu sinfining
riskliligi to‘g‘risida aniq mulohaza qilish imkonini bermaydi.
Investitsion jarayonning zamonaviy talqini, real portfelga risk bilan
bog‘liq aktivlar kiritilishini talab etadi. Shunday qilib,
bozorda daromad
keltirishi mumkin bo‘lgan barcha holatlar ishtirok etishi lozim: aksiyalar,
obligatsiyalar, ko‘chmas mulk, xususiy kapital.
Ma’lumki,
aktivlarning
barcha ehtimoliy shakllarini sanab o‘tishning iloji yo‘q. Investor bozor
portfelining tavsifini aniqlash uchun aktivlarning har bir turidan ehtimoliy
daromadni baholay olishi mumkinligi ehtimoldan xoli emas.
155
Ba’zi investorlar o‘zlari amalga oshirishi mumkin bo‘lgan
investitsiyalar tabiatida ma’lum cheklovlarga duch keladi. Masalan,
Yapon pensiya jamg‘armalari qonunga muvofiq o‘z aktivlarining 30 %dan
kamrog‘ini xorijiy (Yaponga tegishli bo‘lmagan) investitsiyalarga
qo‘yishlari mumkin, aksariyat tashkilotlar esa o‘z aktivlarining 50 %ini
Yapon davlat aksiyalarida saqlab turishlari lozim. Aynan shu kabi Kanada
pensiya jamg‘armalari xorijiy aktivlarga o‘z kapitalining 20 %dan
kamrog‘ini qo‘yishlari mumkin. Janubiy Koreya hukumati esa hozirgi
vaqtda Koreya aksiyadorlik kompaniyalarida xorijiy ishtirokni 23 %gacha
cheklamoqda.
Kengaytirilgan kapital qo‘yilmalarga cheklovlar (Yaponiyadagi kabi)
investorlar faoliyatining potensial maydonini toraytiradi.
Tabiiyki, bu
investorlar o‘z ixtiyorlarida bo‘lgan investitsion muqobillarni nisbatan tor
bozor portfeli asosida baholaydilar. Bozorga qo‘yilgan cheklovlardan
kelib chiqqan holda investitsion portfelning real imkoniyatlarini baholash
bozorning gipotetik imkoniyatlaridan yaxshiroq bo‘lishi mumkin.
