Aylanishlar chastotasining yonish jarayoniga ta’siri.
Yuklamaning yonish jarayoniga ta’siri.
Siqish darajasining ta ’siri.
Yonish kamerasi shaklining va yondirish svechalari joylashi-
shining yonish jarayoniga ta’siri.
2. Detonatsiyali yonish. Detonatsiyaning paydo bo‘lishiga
ta ’sir etuvchi omillar
Karburatorli dvigatellarda b a’zan jaranglagan metall tovush-
lari eshitiladi. Bu hodisa dvigatellarning siqish darajasiga mos
bo ‘lmagan benzin ishlatilganda, dvigatelni o ‘chirganda,
katta
yuklamada ishlaganda sodir bo ‘ladi. Bu tovushlar detonatsiyali
yonishning belgisidir. Detonatsiya nisbatan kuchsiz bo‘lganda
bu tov ushlar va q t-v a q ti bilan eshitiladi, bu tovush xuddi
porshen b a rm o g ‘i va shatun nin g
yuqori vtulkasi orasidagi
tirqish qiymati m e ’yordan kattalashganda paydo bo ia d ig a n
tovushga o ‘xshaydi. Agar detonatsiya kuchaysa, bu tovushlar
uzluksiz eshitilib turadi. Dvigatel notekis
ishlaydi va tirsakli
valning a ylanishlar chastotasi kam ayib ketadi, silindr va
silindrlar kallagi qiziydi, ishlatilgan
gazlarda esa qora tutun
paydo bo ‘ladi.
Agar dvigatel bunday holatda uzoq muddat ishlasa, p o r
shenning chetlari, silindrlar bilan kallak orasidagi qistirma,
shuningdek, yondirish svechasining elektrodlari va izolyatorlari
kuyib ketishi mumkin. Detonatsiya natijasida hosil b o ‘lgan
yuqori bosim krivoship-shatunli mexanizmda zarbli
yuklamalar
hosil qilib shatun podshipnigidagi antifriksion (ishqalanishni
kamaytiradigan) qatlamni ishdan chiqaradi. Zarbli yuklamalar
t a ’sirida m oy pardalari yirtiladi, bu esa silindrlar gilzalari
yuqori qismining tez yeyilishiga olib keladi.
Shu sabablarga
ko‘ra detonatsiya bilan ishlashga yo‘l qo‘yilmaydi.
D etonatsiyali yonish ja ra y o n id a alanga k o ‘lami oldida
yonmay qolgan ish aralashmalar siqilib, uning temperaturasi
k o ‘tariladi. N a tija d a
yonilg‘i
m olekulalarida
kimyoviy
oksidlanish reaksiyasi sodir bo‘lib «peroksid»
birikmalar hosil
b o ‘ladi. Yetarli darajada yuqori temperatura va bosimga ega
boMgan bu b irik m a la r o ‘z - o ‘zid an yonib ketadi. Bunday
xarakterda boshlangan yonish jarayoni juda katta tezlik bilan
63
ish a ralashm asin ing q o ‘shni qatlam larig a
tarq aladi va bu
qatlamlarda ham betartib yonish jarayoni boshlanadi.
Bu holda yonish jarayonini boshqarib b o ‘lmaydi. Bunday
yonish jarayonida hosil b o‘lgan zarbli to ‘lqinlar ju da katta tezlik
bilan butun yonish kamerasi bo ‘ylab tarqaladi va devorlar-
dan qaytib, metall tovushlar paydo qiladi. Z arb t o ‘lqinlari
kimyoviy reaksiya endigina tugayotgan zonalarga t a ’sir qilib,
detonatsiyali portlashlar hosil qiladi. Bunday detonatsiyali
to ‘lqinlarning tarqalish tezligi 2000... 2300 m /s gacha yetadi.
5.9-rasm.
