tenglamasi b o‘yicha
kengayish oxiridagi {b nuqta) bosim va
tem peratura quyidagicha aniqlanadi:
Dizel uchun
z nuqta yu.ch.n. ga nisbatan z l z masofaga
surilgan b o ‘ladi. Shu sababli
V z /V b = 5
ni s o ‘nggi kengayish
darajasi deyiladi.
Bu holda dizellar uchun kengayish oxiridagi bosim quyi
dagicha aniqlanadi:
Dizellar uchun kengayish jarayoni oxiridagi harorat:
Karburatorli
dvigatellar uchun esa
bu yerda
m — politropaning o ‘rtacha ko‘rsatkichi va u tajriba
asosida tanlanadi. 5.13-rasmda
/72
ning qiymati YAMZ-238
dizeli uchun ko‘rsatilgan. Dvigatellar uchun kengayish oxiridagi
bosim va temperaturaning hamda
m qiymatlari 5.3-jadvalda
keltirilgan:
V
V
Karburatorli dvigatellarda
y~ = y~ = £ = ^ bo ‘lgani uchun
5.3-jadval
n 2
pb, b a r
Т ь> К
pb, M P a
D izel
K a rb y u ra to rli
dvigatel
1.18...1.23
2...6,0
800...1200
0,23...0,6
1.23...1.30
4...6
1400...1700
0,4..0,6
69
Kengayish jarayonidan so‘ng chiqarish jarayoni sodir b o ‘-
ladi. Chiqarish klapani ochilishi bilan ishlatilgan
gazlar dvigatel
silindridan katta tezlikda chiqa boshlaydi va natijada, qattiq
shovqin hosil b o ‘ladi. Shovqinni kamaytirish uchun chiqarish
trubalariga shovqin so‘ndirgich o ‘rnatiladi. Ishlatilgan gazlar
so ‘ndirgichdan o ‘tayotganda
kengayib, o ‘z tezligini a n cha
y o ‘q o ta d i va ta sh q i m u h itg a shovqinsiz c h iq ad i. Y onish
mahsulotlaridagi zaharli moddalarni kamaytirish maqsadida
chiqarish trubalariga neytralizatorlar o ‘rnatiladi. Bu holda
sh o v q in s o ‘n d irg ich va n e y tra liz a to r birg a lik d a yasaladi.
C h iq a rish sistem asiga shovqin s o ‘n d irg ic h o ‘rn a tilg a n d a ,
uning
qarshiligi biroz ortib, chiqarish davrida silindr ichidagi
bosim
{pb) ko‘tariladi. Natijada silindrdagi qoldiq gazlarning
m iq d o ri ortib, t o ‘ldirish koeffitsiyenti kam ayadi. Bu esa
dvigatel q uw atining biroz pasayishiga olib keladi. Chiqarish
с 1
a
5 .11-rasm.
