Ish aralashmasining tarkibi.
Aylanishlar chastotasi.
Dvigatel yuklamasi.
Yondirishni ilgarilatish burchagi.
Qurum hosil bo‘lishi.
Dvigatelni sovitish.
5.4. DIZELLARDA Y O N ISH JARAYONI
Umumiy ma’lumot
Dizellar silindrida yonuvchi aralashma
siqish jarayonining
oxirida hosil b o ‘ladi. Shuning uchun siqish jarayonida faqat
havo siqiladi. Yonish kamerasiga y on ilg in i purkash porshen
yu.ch.n. ga kelmasdan biroz vaqtliroq, ya’ni siqish jarayoni
oxirida amalga oshiriladi. Natijada
siqilgan havo bilan mayda
zarrachalarga parchalangan yonilg‘i o ‘zaro q o ‘shilib yonuvchi
aralashm ani hosil qiladi. Dizellarda ishlatiladigan yonilg‘i
(dizel yonilg‘i)dan bir jinsli aralashma hosil qilish mumkin
emas, shuning uchun u yuqori va pastki alangalanish chega-
rasiga ega bo4maydi. Yonilg‘i zarralari yonish kamerasining
hajmi bo‘ylab notekis taqsimlanadi.
Natijada kameraning ay-
rim jo y la rid a b u g ‘la n g a n y o n ilg ‘i b ila n havo a ra la s h ib
alangalanish chegarasida turgan zonalar hosil b o ‘ladi va yonish
k a m e ra s in in g u s h b u z o n a la r id a b u g ‘la n g an y o n ilg ‘ining
alangalanishi ro‘y beradi. S o‘ngra alanga yonish kamerasining
barcha hajmini egallaydi. Demak, dizellarda yonish jarayoni
karburatorli dvigatellarga nisbatan
m urakkabroq kechadi va
uni boshqarish mumkin emas.
Yonish kamerasining hajmi b o ‘ylab aralashmaning notekis
taqsimlanishi dizellarda yonuvchi aralashma tarkibini sifatli
rostlashga imkon beradi.
Aralashma tarkibini sifatli rostlashda dizelning yuklamasi
kamaysa, silindrga kirayotgan havoning miqdori o ‘zgarmay
qoladi. Bu holda silindrga purkalayotgan yonilg‘ining miqdori
kamaytiriladi. Natijada havo ortiqlik koeffitsiyentining o ‘rtacha
qiymati ortadi
va dizel salt ishlaganda a = 5... 6 bo‘ladi.
D iz e lla r d a q o ‘lla n ila d ig a n siq ish da ra jasi p u rk a lg a n
yonilg‘ining o ‘z -o ‘zidan alangalanishini ta ’minlashi lozim. Shu
5 - Q o d i r o v , S . M .
65
sababli siqish jarayoni oxirida havoning temperaturasi dizel
yonilg‘isining alangalanish temperaturasidan taxm inan 150...
250° yuqori b o ‘lib, 700... 900 К ni tashkil qiladi.
Dizellarda yonish jarayonini xarakterlovchi ko‘rsatkich-
larning o ‘zgarish sxemasi 5.11-rasmda k o ‘rsatilgan. Rasmda
silindrdagi bosim
p va tem peratura T ning tirsakli valning
burilish burchagi
cp bo ‘yicha o ‘zgarish chiziqlari keltirilgan,
shtrix chiziqlar bilan yonish jarayoni sodir b o ‘lmagan siklning
diagrammalari ko‘rsatilgan. Pastki
sxemada yonish kamerasiga
purkalgan
qs va yongan yonilg‘i £ miqdorlari keltirilgan.
Yuqorida ko ‘rib o ‘tganimizdek, karburatorli dvigatellarda
u c h q u n po rsh e n yu.ch.n. ga bir n e c h a gradus y etm asdan
beriladi. Dizelda ham karburatorli dvigateldagi kabi (uchqun
o ‘rn ig a) y o n ilg ‘i purkash p o rs h e n y u .c h .n . ga (7 nu q ta )
yetmasdan boshlanadi. Bu burchak yonilg‘i purkay boshlashni
ilgarilatish burchagi deb ataladi va u
D iz e ld a yo n ish ja ra y o n in i q uyidagi
fa z ala rg a ajratish
mumkin:
