keyinchalik m exanik va in d ik a to r f.i.k.
la m in g pasayishi
natijasida u ko ‘payadi.
Effektiv burovchi m om ent А/ ning o ‘zgarish xususiyatini
t o ‘ld irish k o e ffitsiy e n tin in g o ‘zgarishi b ilan tu sh u n tirish
m um kin.
10.2-rasm da Z IL -1 3 0 dvigatelining tashqi tezlik tavsifi
ko ‘rsatilgan. Q u w a t va burovchi
m om entning nol indeksli
qiymatlari quyidagi tenglam alar bo ‘yicha maqbul sharoitlarga
keltirilgan
{ p o =
760 m m sim.ust. va t=15°C):
Ы Л = А М ,
Л koeffitsiyenti quyidagi ifoda orqali topiladi:
yV.,
o.K
k G m
140
120
100
kg /s
g /(o .k.s.)
300 —
200
1000 1400 1800 2200 2600 3000 n , min
10.2-rasm.
Z IL -1 3 0 dvigatelining tashqi tezlik tavsifi.
127
д - 530 +
th Ра_
5 4 5
Ph
;
bu yerda: zh va /?h m uhitning harorati va bosimi.
10.1-jadval
D vigatel
T ezlik rejimi
turlari
“ non,
Пт „
n Mt
n „
« r »
D iz e l
2 0 0 0 ...3 3 n
o +
О
О
V
i
О
( 0 ,4 ...0 ,6 ) -
n n
(1 ,0 5 ...
l,0 7 ) n n
(1 ,4 ...
1 Л К
K a rb u ra to rli
dvigatel
3 6 0 0 ...4 50
3 0 0 0 42O
0 +++
4 0 0 0 ...630
0 .
3 5 0 ...6 -
00
(0 ,4 ...0 ,6 ) -
Пп
( 1 ,0 5 ...
U K
(1 ,7 ...
2 ,0 )n n
10.3-rasmda Y aM Z-740 dizelining tashqi tezlik tavsifi ko‘r-
satilgan.
Dvigatel tashqi tezlik tavsifi bo ‘yicha ishlaganda aylanishlar
chastotasining chekka qiym atlari 10.1-jadvalda keltirilgan.
+ yengil avtom obillarga o lrnatiladigan dizellar;
+ +
yuk avtomobillari;
+ + + yengil avtomobillar.
Qismiy tezlik tavsiflari
D ro sse l-to ‘sm aq op q o q n in g yoki y o n ilg ‘i berishni bosh-
qarish reykasining turli o ‘zgarm as holatlarida dvigatel kolr-
satkichlari M ,
Gyo, Mc va
ge ning
ay lan ish lar chastotasiga
bog‘liqlik grafiklari qismiy tezlik tavsiflari deb ataladi.
Shu sababli qismiy tezlik tavsiflarini istalgan m iqdorda olish
m um kin.
K arburatorli dvigatel va dizel uchun tashqi tezlik tavsiflari
o ‘zaro o ‘xshash b o ‘lsa ham , ulam ing qismiy tezlik tavsiflari
b ir-b irid a n k a tta farq q ila d i. S h u sab ab li
u la rd a q ism iy
tavsiflarni olish sharoitlari turlicha bofladi.
128
v0,50
60-
г 2 0 0
5 5 J
■180
.
kg/s
35
■140
25-
2 0
-
15 л
2 6 0 0 n , m in
7
1000
1400
1800
2200
10.3-rasm.
Y a M Z -7 4 0 dizelining tashqi tezlik tavsifi.
Karburatorli dvigatelda qismiy tavsiflar (10.4-rasm ) dros-
sel-to ‘sm aqopqoqning bar xil holatlarida olinganligi sababli
uning to ‘ldirish koeffitsiyenti keskin o ‘zgaradi. Natijada effektiv
q u w a t ham o ‘zgaradi.
Shunisi xususiyatliki, effektiv quw atning
maksimumi drossel-to‘sm aqopqoq yopila borishi bilan kichik
aylanishlar chastotasi tom onga siljiydi. Shu sababli karburatorli
dvigatellarda yuklam a kam ayganda raznos (tirsakli valuing
haddan tashqari katta tezlik bilan aylanish hodisasi) bo ‘lmaydi.
Dizellarda yuklam ani o ‘zgartirish uchun yonilg‘i
nasosining
reykasi boshqa holatga q o ‘yiladi. Y uklam a kamayishi bilan
to ‘ldirish koeffitsiyenti
ijv
ning qiymati bir oz ortadi. Buning
natijasida effektiv q u w atn in g maksimal qiymati kichik ayla
nishlar chastotasi tom onga siljimaydi.
9 — Q o d i r o v , S . M .
129
si max
S e
П
П на>, П
10.4-rasm.
K a r b u r a to r li d v ig a te ln in g q ism iy
te z lik ta v s ifla ri.
D izellarda yuklam aning kam ayishiga qaram asdan yonish
jarayonining davom etishi uning haddan tashqari tez ishlashiga
sabab bo‘ladi. Shuning uchun dizellar salt ishlaganda ularga
m ak sim al a y lan ish la r c h a sto ta sin i c h ek la y d ig a n reg u lato r
o ‘rnatiladi.
Bunday regulator dizelni nom inal
aylanishlar chastotasida
ekspluatatsiya qilishni yengillashtiradi.
D izellarning regulator tavsifini olish u ch u n regulatorning
boshqarish organini o ‘zgarmas holatda ushlab turib, yuklamani
salt ishlashdan m aksim al qiym atgacha oshiriladi va m a ’lum
yuklama oralighda dvigatel ko‘rsatkichlanning
(n, M , 6у0 va
ge) o ‘zgarishi yozib boriladi.
130
