m asofa qism an kattalashadi, buning natijasida dvigatelning
is h h a jm i o r ta d i, q u w a t i k o ‘p a y a d i. H o z irg i p a y td a
dvigatellarda dezaksaj ning boshqa turi ko‘proq ishlatilm oqda,
y a ’ni porshen o ‘qiga nisbatan unin g barm o g ‘i
e masofaga
siljig an b o ‘ladi. Bu h o ld a h a m y u q o rid a san ab o ‘tilg an
afzalliklarga erishiladi.
B unday dvigatellarda dezaksaj taxm inan
e = 0,02 R ni
tashkil etadi. M uhandislik hisoblarda, odatda, dezaksaj e ’tiborga
olinm aydi.
3.
Ikki shatuni tirsakli valning bir bo‘yniga o ‘rnatilgan mexa-
nizm lar tirkam a shatunli krivoship m exanizm i deyiladi (11.1-
rasm, v). Bunday m exanizm tank dvigatellarida qoNlaniladi
(D -J2A dvigateli). A vtom obillarga o ‘rn atiladigan K-simon
d v ig atellard a esa
2 ta sh a tu n b itta b o ‘y in d a y o n m a -y o n
joylashadi. F-simon dvigatellarda
ikki shatun bir krivoshipda
joylashgani uchun, uning uzunligi bir qatorli dvigatelnikidan
qisqa b o ‘ladi.
A v to m o b il d v ig a te llarid a m ark aziy k riv o sh ip -sh a tu n li
m exanizm ko‘p tarqalganligi uchun asosan uni ko ‘rib chiqam iz
va kinematikasini o ‘rganamiz. U ning geom etrik o ‘lchamlari:
krivoship radiusi
R va shatun uzunligi Z*i, dan iborat. K-simon
dvigatellarda esa silindrlar o ‘qlarining orasidagi burchak у
beriladi. O datda,
dvigatel loyihalanayotganda, uning geom etrik
param etrlari (silindrining diam etri A , porshen yo ‘li 5) berilgan
q u w a t va aylanishlar soniga mos qilib tanlanadi. Buning uchun
dvigatel silindrlarining soni /, porshen yo ‘li S ning silindr
diam etri
D ga nisbati, y a’ni 5 |A dvigatelning litrli q uw ati
N\
m a ’lum b o ‘lishi kerak.
S m a ’lum bo ‘lsa, R = S /2 bo ‘ladi. Shatunning uzunligi esa
R
1
L ~ 2 " 3 8 nisbat orqali aniqlanadi.
(p va
p — silin d r o ‘qi bilan krivoship
h a m d a sh atu n
oralig‘idagi burchak.
K rivoship-shatunli m exanizm ning kinem atikasi tekshiri-
layotganda, tirsakli valning burchak tezligi
cp o ‘zgarmas deb
qabul qilinadi.
137
