Fotosuratlarning ko ‘rsatishicha, yonilg‘i
harakatsiz m uhitga
purkalsa, to ‘zon forsunka to ‘zitgichining o ‘qi b o ‘ylab yo'naladi
(9.9-rasm ,
a)\ havo to ‘zonga nisbatan tik harakat qilganda esa
(9.9-rasm , v) to ‘zonning tashqi qatlam lari havoning harakati
b o ‘ylab yo‘naladi; uyurm ali kam era uch u n shu narsa xarak-
terliki, havoning aylanm a harakati ta ’sirida to ‘zon buraladi
va yonilgh zarralarining bir qismi devorga tushadi.
T o ‘zonning tashqi qatlam laridagi
m ayda zarralar havoga
ergashib qism an bug‘lanadi va alangalanish zonasiga tushadi.
N atijada alangalanish boshlanadi.
Y onilg‘i berish ap p aratu rasi y o n ilg ‘ining yaxshi p u rk a-
lishini, y a’ni b ir xil o ‘lcham dagi m ayda zarralarga parch a-
lanishini ta ’m inlashi kerak. Z arralarn in g kattaligi havoning
uyurm a harakat tezligiga va yonish
kam erasining konstruk-
siyasiga mos b o ‘lishi lozim. Agar purkash bosim i katta (140
M Pa) b o ‘lsa, yonilg‘i ju d a m ayda zarralarga p archalan ad i,
lekin to ‘zo n n in g uzunligi qisqaradi. M ayda zarralar tezd a
b u g ‘lanib, to ‘zitgich atrofida to ‘planib qoladi va aralashm a
hosil
qilish yom onlashadi, natijada dvigatelning ko'rsatkichlari
pasayadi, purkash oxirida hosil bo ‘ladigan tom ch ilar yonish
jarayonining yom onlashishiga va dvigatelning tu tu n chiqarib
ishlashiga sabab b o ‘ladi.
9 .9 -r a sm . H a r x il m u h itga purkalgan yonilgN
t o ‘zo n in in g tu zilish i:
a - h a r a k a ts iz
h a v o li m u h itd a ; 6 — 15 m / s te z lik d a g i h a v o li m u h itd a ;
d - 35 m / s te z lik d a g i h a v o li m u h itd a .
122
A jratilm agan yonish kam eralariga yonilg‘i nisbatan katta
b osim da (40... 140 M P a) p u rk alad i. Shu sababli y o n ilg ‘i
forsunkadan chiqa boshlashi bilan mayda zarralarga parch a
lanadi. P u rk ash b o sim in in g m a ’lum q iy m atg ach a o ‘sishi
yonilg‘ining m ayda zarralarga parchalanishiga ijobiy t a ’sir
ko‘rsatib dvigatelning ko‘rsatkichlarini yaxshilaydi. Purkash
bosimi yonilg‘i
apparaturasining tuzilishiga, yonish kam erasi
ning turiga, dvigatel valining aylanishlar chastotasiga va bir
sikl davom ida beriladigan yonilgh m iqdoriga bog‘liq. Ayla
nishlar chastotasi va sikl davom ida beriladigan yonilgh miqdori
qancha katta b o ‘lsa, purkash bosimi ham shuncha katta b o ‘ladi.
Bu esa yonilghning bir xil va m ayda zarralarga parchalanishiga
olib keladi. Dizel salt ishlaganda purkash
bosimi nisbatan past
boMgani u ch u n yonilghning purkalish sifati an ch a y o m o n
lashadi. Y uqorida aytganim izdek, nasos-forsunka ishlatiladigan
dizellarda
{YaAZ) purkashning maksimal bosimi 125... 150 M Pa
ga yetadi. Ajratilgan tipdagi yonilgh apparaturasi ishlatiladigan
dizellarda esa
{YaM Z, AM Z, SDM , D37E, D-12) purkashning
maksimal bosimi 40...50 M Pa dan oshmaydi.
YonilgVi purkash m a ’lum vaqt davom ida sodir b o ‘lgani
uchun uning bosimi o ‘zgaruvchan b o‘ladi.
Purkash bosimiga mos ravishda
yonilghning parchalanish
sifati ham purkash paytida o ‘zgarib turadi. Maksimal bosim
purkash davrining o ‘rtalariga to ‘g ‘ri keladi. D em ak, mayda
yonilg‘i zarralari yonish kamerasiga purkash davrining o ‘rtala-
rida tushadi. P urkash boshlanishi va tugashida bosim ning
pasayishi natijasida yonilghning to ‘zish sifati keskin yom o n
lashadi. Purkash bosim ining bun d ay xarakterda o ‘zgarishi
yonilg‘i tom chilarining h ar xil diam etrda (0,01...0,03 mm)
parchalanishiga sabab b o ‘ladi.
Y o n ilg ‘ining t o ‘zish sifati p u rk ash n in g
b o sh lan ish i va
oxiridagi bosim larga b o g ‘liq. Bu b o sim lar q a n ch a yuqori
bo‘lsa, yonilghning parchalanish sifati shuncha yaxshi bo‘ladi,
y a’ni yonilg‘i m ayda to m ch ilard an iborat bo ‘ladi. N atijada
dizel tejamli va tutun chiqarm asdan ishlaydi. Bu maqsadda
yonilgh nasosida tangensial profilli kulachoklar ishlatiladi.
