25
800
1200 1600
2000
2400
2 8 0 0 n ,m in
1
9.3-rasm.
Y onish k a m e ra s id a z a ry a d a y lan ish tezligining tirsak li
val a y la n is h la r c h a s to ta s ig a bogM iqlik grafigi:
/ - D -3 7 M dizeli;
2 -
Y a M Z -2 3 6 dizeli; J - tez y u ra r dizel S /D = 9 6 / 1 15
(G esselm an tipidagi kam erali).
8 - Q o d i r o v , S . M .
113
Porshen yu.ch.n. ga yaqinlashishi bilan oqib o ‘tish tezligi
osha boshlaydi va yu.ch.n. ga 9... 15° qolganda yuqori (25...
35m /s) tezlikka erishadi. Ba’zi dizellar uch un havo zaryadining
tezligi 9.3-rasm da ko ‘rsatilgan. Purkalgan yonilg‘ining ko‘p
qismi yonish kam erasining o ‘zida, qolgan qismi esa kam era
devorlaridan bug‘lanib, havo bilan keskin aralashadi va yonadi.
Ba’zi to ‘rt taktli dizellarda havoning uyurm a harakatini
hosil qilish uchun kiritish klapaniga ekran (9.4-rasm ) qo ‘yiladi
yoki kiritish kanallarining ay rim qismlari toraytiriladi yoxud
vint shaklida yasaladi. Bunday kam eralarda havo zaryadining
energiyasi katta b o ‘lganligi sababli yo n ilg ‘i berish a p p a ra
turasiga boMgan talab nisbatan kam. Shuning uchun yonilg‘i
berish apparaturasini tan lash oson bo ‘ladi. Bunday kam eralarda
purkash bosimi 30,0... 50,0 M Pa ga teng. D em ak, purkash
bosim i, yonilg‘i to ‘zonining uzunligi, purkagich teshiklarining
d iam etri katta ah am iy atg a ega em as va u la r dvigatelning
k o ‘rsatkichlariga katta ta ’sir ko ‘rsatm aydi. Ayni vaqtda havo
zaryadining tezligi bilan bog‘liq b o ig a n om illar dvigatel ko ‘r-
satkichlariga
katta
ta ’sir ko ‘rsatadi.
B unday kam erali
d izellar nisbatan ko ‘p tarqalgan b o ‘lib, ularning tejam liligi
an ch a yaxshi (qe = 200...220 g/(kV t • soat), effektiv bosimi esa
Pc = 0,78...0,82 M Pa. Bunday dizellarni ishga tushirish nisbatan
oson va ularning aylanish chastotasi — 3200 m im 1 gacha b o ‘ladi.
Pardali yonuvchi aralashm a hosil qilish. Y uqorida qayd
qilganimizdek, hajmiy va hajm iy-pardali aralashm a hosil qilish
usullarida yonish jarayoni shiddatli b o ‘ladi. Bu kam chilikni
b artaraf qilish ham da tu tu n chiqarib ishlashni kam aytirish
m aqsadida pardali aralashm a hosil qilish usuli qo ‘llaniladi.
9.4-rasm . H a v o n in g u y u rm a h a r a k a tin i ta s h k il qilish u su llari:
a —klapanga ekra n о ‘rnatish;
b ~ te s h ik la r orqali u rin m a h o ld a kiritish.
114
Bu usulda aralashm a hosil qilish uchun quyidagilar bo ‘lishi
shart: a) alan g alan ish d a qatn ash ad ig an yonilg‘i m iq d o rin i
qisqartirish (5 % dan oshmasligi kerak); b) yonilg‘ining asta-
sekin oksidlanishini va qizishini ta ’m inlash; d) yonilg‘ini issiq
havo bilan jadal aralashtirish; bu esa alangalanish paytigacha
bir xil tartibli aralashm a olishni va aralashm aning shiddatsiz
yonishini ta ’m inlaydi. A sosiy m aqsad quyidagidan iborat.
Y o n ish ja ra y o n in i b o sh q arib (b irlam ch i alan g alan ish n in g
jadalligini pasaytirib, yonilg‘ining asta-sekin lekin tez va to ‘la
o k sid lan ish in i t a ’m in la sh ), siklda issiqlikdan foy d alan ish
sam aradorligini oshirish. Bu usulda aralashm a hosil qilish va
yonish jaray o n in i tashkil qilish M — jaray o n i nom i bilan
mashhur. M — jarayoni ishlatilgan M AN (G F R ) dizelining
yonish kamerasi 9.5-rasm da ko ‘rsatilgan.
Sfera shaklidagi k am era p o rsh e n d a jo y lash g an b o ‘lib,
nisbatan keng bo ‘g ‘izga ega (db/Ds = 0,34...0,38). Kameradagi
havo harakatining tezligi 50... 60 m /s ni tashkil qiladi. Porshen
yu.ch.n. ga kelganda havoning eng ko‘p (70 % atrofida) qismi
yonish kamerasida bo ‘ladi. Purkagichda soplo teshiklari ikkita
b o ‘lib, ulardan biri yonilg‘ini kam era devorlariga o ‘tkir burchak
9.5-rasm . P a rd a li
a ra la s h m a hosil
qilinadigan
k am era:
1—yonilg
7
fakeli:
2 ~ h a vo n in g
y o ‘nalishi.
115
ostida havo oqim iga m os holda purkab beradi, natijada 15
m km qalinlikda suyuq yonilg‘i pardasi hosil bo ‘ladi. Ikkinchi
teshik orqali kam era hajm iga faqat 5 % yonilg‘i purkaladi.
Alangalanish jarayoni kam era hajm ida boshlanadi. K am era
yuzidagi yonilg‘i pardasi purkash tugallanishi bilan bug‘lana
boshlaydi. Bug‘langan yo n ilg ‘i havo bilan aralashib yonish
zonasiga tu sh ad i va y o n a boshlaydi. K am erad a havoning
aylanm a harakati m avjud b o ‘lgani uchun ishlatiladigan issiq
gazlar yonish kam erasining markaziga intiladi, nisbatan sovuq
havo esa kam era devorlari bo ‘ylab harakat qiladi va yonish
zonasini kislorod bilan ta ’minlaydi. Bu esa yonish jarayonini
shovqinsiz, ravon borishini ta ’minlaydi. Bu kam eralarda ham
purkash xarakteristikalari va ko‘rsatkichlari siklda issiqlikdan
foydalanishga kam ta ’sir k o ‘rsatganligi uchun yonilg‘i berish
apparaturasiga q o ‘yilgan talab katta emas. Purkashning davom -
liligi 30... 40° ni tashkil qiladi. Bunday dizellar tejamli (^emin =
29...215 g/(kV t • soat) ishlaydi. Effektiv bosimi esa 0,85 M Pa
(O C m in
= 1,15...1,20).
Ishlatilgan gazlam ing tutuni kam bo ‘ladi, chunki yonish
vaqtida bir xil tarkibli aralashm a hosil qilinadi va yonish to ‘la
bo'ladi. Bunday yonish kam eralarida turli xil dizel yonilgh-
larini, shuningdek, benzin va kerosinni ham ishlatish m um kin.
Bu tipdagi dizellarda kichik oktan sonli benzinlarni ishlatganda
ham yonish jarayonining shiddati 0,5 M Pa/grad dan oshm aydi.
Yonish kam erasining devorlari nisbatan sovuq bo ‘lganda effek
tiv aralashm a hosil qilish qiyin b o ‘ladi. Bu esa dvigatelni tutun
chiqarib ishlashiga olib keladi va uni yurgizib yuborish qiyin
lashadi. Bunday kam erali dizellar «Ikarus» avtobuslariga o ‘r-
natilgan.
| 