m o ’tabar nom qozonadi.
Strindberg bir qator m aqolalarida bayon etgan estetik qarash-
larini o'zining tajribaviy «Intim - dilkusho teatri» (1907—1910)da
am alga oshirishga harakat qiladi. Bu teatrda asosan adibning o ‘z
asarlari qo'yilgan. Teatm ing kam sonli tom oshabinlarga m o'ljallan-
ganligi
xonaki
sahnada
qahram onlarning
eng
nozik
ichki
kechinm alarini ifodalash imkonini berdi.
Strindbergning dastlabki pyesalari zam onaviy m uam m olar —
tahliliga qaratilgan. Ularda aks etgan oilaviy hayot tarzi voqelik
tarzida talqin etilgan.
«O ta» pyesasida zobit
qizini ona hukm idan qutqarib, o 'z tarbi-
yasiga olm oqchi bo'ladi. Xotini Laura esa eri ko'ngliga shubha
solib, qizi Berta undan emasligini aytadi. Keyin Laura erini aqldan
ozdi deb odam lar orasida gap tarqatadi. C hindan ham zobit oxiri
aqldan ozadi. Shu tarzda dram aturg oilaviy m ashm ashani o 'ta
k o 'lam dor ijtimoiy ziddiyatlar to'qnashuvi darajasiga olib chiqadi.
Strindberg «Freken Yuliya* (1888) pyesasida o 'z malavi,
bilan
ishqiy aloqaga kirib o'zini nobud qilgan grafinya tarixi haqida hi-
koya qilgan. Dram aturgni Yuliyani fojiaga olib kelgan sabablar
qiziqtirgan edi. Grafinya Yuliya «zodagonlik» m artabasida o'zini
u n ch a erkin his etolmaydi, lekin ayni chog'da «kuyi» pog'o na ham
unga yot. Malay Jan hushbichim , aqlli,
vaziyatga qarab moslash-
ishga usta; quv kishi bo'lib, «yuqori» tabaqa sari tinm ay intiladi,
lekin uddasidan chiqolmaydi. Bunga ichki ju r’atsizlik inikon
bermaydi, sahna oldida ko'rinuvchi grafning etigi unga doim o xo-
jasi va o'zini uning malayi ekanini eslatib turaveradi. Jan Yuliyani
o'ziga
tobe etadi, lekin «martaba» pogonasiga ko'tarilolm aydi.
Strindbergning tarixiy dramalari orasida shved qirollari ha-
yotiga bag'ishlangan pyesalar ajralib turadi. U larda taqdiri mushkul
huknidorlar teatr uyini ishtirokchilari misol vaziyat taqozosi bilan
«niqob» ichra turli q
iyofalarda
ko'rinuvchi
shaxslar
tarzida
gavdalanadilar.
Erik («Erik XIV» — 1899) davlat boshqaruv ishlari o'ziga yot,
qobiliyatsiz hayolparast bir kimsa. U Strindberg dramaturgiyasidagi
ko'pchilik qirollar kabi «qirollik» martabasini k o 'z -k o 'z
qiluvchi
o'yinchi, itoatsizlarni qoralaydi, shubhali kishilarni qatl etadi.
Lekin bu davlat m anfaatiga m onandm i — yo'qm i, uning uchun
buning aham iyati yo'q.
Strindberg asarlarining yana bir qismini simvolistik va xonaki
dram alar tashkil etadi. M azkur asarlarda hayotning beburdligi,
taqdir hukm ining qudratliligi ohanglari ufurib turadi. «Damashqqa
170
