topiladi, yashiringan zararkunandalar esa o‘zining
u yoki bu
rivojlanish paliasida don ichida joylashgan bo‘ladi. Zararkunandalar
bilan zararlanadigan manbalar dala, transport vositalari, don
omborlari, inventar va boshqalar bo'lishi mumkin.
Don qabul qilish manzillariga avtomashina yoki vagonlarda
keltirilgan donning zararlanishini har to ‘plamdan ajratib olingan
o ‘rtacha don namunalarini elash y o ‘li bilan aniqlanadi.
Omborlarda
to ‘kma holda saqlanayotgan donlaming zararlanishini 100 kv. m.
may donli har bir seksiyadan yoki xirmonning bir qatlamidan ajratib
olingan o‘rtacha nmunadan aniqlanadi. Balandlgi 1,5 m dan baland
bo'lgan xirmondan uch namuna ajratiladi: yuqori katlamning
yuzasidan 10 mm chuqurlikda qoq markazidan va yer sathidan
ajratiladi. Balandligi 1,5 m dan past bo‘lgan xirmondan yuqori va quyi
qatlamiaridan ikki namuna ajratiladi. Donni zararkunandalar bilan
zararlanish tahlili namuna ajratilgan kuni o ‘tkaziladi.
Namunalarni
tahlilgacha tozalangan, zich qopqoq bilan yopiladigan shisha
bonkalarda saqlanadi. Har bir namuna alohida tahlil qilinadi.
To'plammng ta’sirlanishi har qatlamdan olingan namunalarning
ichida eng ko‘p zararlangan namunaga qarab belgilanadi.
Zararlanish darajasi to ‘g ‘risida 1 kg dondagi tirik zararkunandalar
miqdoriga qarab filer yuritiladi. Namuna qo'lda dumaloq teshikli
(pastdagi elak diametri 1,5 mm, yuqorisidagi 2,5 mm) elakda 2
daqiqa
davomida elanadi, y a’ni har daqiqadagi tezligi 220 aylana harakat
bo‘ladi yoki mexanizatsiya usulida bu harakat tezligi bir daqiqa
davomida 150 aylanaga yetadi. Diametiri 30 sm b o ig an elakda don
namunasi bir vaqtda elanadi.
Harorat 5° past b o is a kana va hasharotlaming harakati
qiyinlashishini nazarda tutish kerak. Shuning uchun ulami tinch
holatidan kuzgatish uchun elakni 25-30° haroratda 10-20 daqiqa
davomida ilitiladi.
Elashdan keyin a w a l donni yirik hasharotlar
bilan zararlanishi
aniqlanadi
(mavritan
kozyavkasi,
un
mi talari
va
boshqa
zararkunandalar). Buning uchun 2,5 mm diametrli teshikli elakda
to ‘plangan donni ajratadigan taxtaga joylanadi, uni yupqa qatlam
holida tekislanadi, sinchiklab ko'zdan kechiriladi va q o id a teriladi.
So‘ng donni kanalar bilan zararlanishi aniqlanadi. Shuning uchun 1,5
mm teshikli elakdan o‘tgan donni yupqa qatlam bilan qora oynali
(yoki ostiga qora qog‘oz qo'yilgan ajratish taxtasiga to ‘kiladi) va lupa
(4-4,5 kattalikda) yordamida капа miqdori aniqlanadi.
Zararlanish
darajasini 1 kg donda ulami mavjudligiga asoslanib aniqlanadi:
I - daraja - 1 dan 20 nusxagacha; II - darajada - 20nusxadan ortiq;
III - daraja - kanalar yalpi to ‘q qatlamni tashkil etadi.
Donni uzuntumsliuq, unxo‘r va boshqa mayda hasliarotlar bilan
zararlanish darajasini belgilash uchun 2,5 mm diametrli tesliikli
elakdan o £tkazilgan donni oq oynaga yupqa qatlam qilib sochiladi,
zararkunandalar turi aniqlanadi va 1 kg dondagi tirik nusxalar miqdori
hisoblanadi. O'lik zararkunandalar hisobga olinmaydi.
Elangandan keyin ombor va sholi uzuntumshugci topilsa, ulaming
miqdoriga asoslanib 1 kg donda aniqlanadi.
I-daraja - 1 dan 6 nusxagacha; II-daraja — 6 dan 10 nusxagacha;
Ill-daraja - 10 dan ortiq nusxa;
