3.2–jadval
Pistiya suv o’simligini oqava suvlarda o’stirilgandan oldingi va keyingi fizik–
kimyoviy tarkibi (7 kun oralig’ida)
2
Kimyoviy
ko’rsatkichlar
Tajribagacha
Tajribadan keyin
Hidi
5,0
1,5
Rangi
3,5
1,8
pH
9,0
6,1
KBS5, mgO2/l (BPK5)
56,0
27,0
Fosfatlar mg/l
3,1
2,1
Mis mg/l
2,6
0,9
Ammiak mg/l
3,8
2,1
Temir mg/l
1,5
4,0
Xloridlar mg/l
487,0
242,0
Xrom mg/l
0,8
0,0
Sulfatlar mg/l
39,0
26,0
Nitratlar mg/l
0,9
3,0
Nitritlar mg/l
0,3
1,5
Eyxorniya o’simligi o’stirilgan suvning hidi 5 balldan 1,8 balga tushgan,
muallaq moddalar boshqa oqova suvni turli kontsentratsiya variantlarida 10
barobar, quruq qoldiq 50 % gacha, umumiy azot 85–100 % gacha, xlor 40 %,
sulfat 50 %, kislorodga bo'lgan ehtiyoj 85 % ga kamayganligini kuzatish
mumkin.
1
Лурье Ю. Гидрохимические анализы воды. 1984 М.; Химия-298с
2
O’lchovlar Termiz suv tozalash inshooti labaratoriyasida olindi
65
3.3–jadval
Eyxorniya suv o’simligini oqava suvlarda o’stirilgandan oldingi va keyingi
fizik–kimyoviy tarkibi (7 kun oralig’ida)
1
Kimyoviy
ko’rsatkichlar
Tajribagacha
Tajribadan keyin
Hidi
5,0
1,8
Rangi
3,5
2,1
pH
9,0
7,3
KBS5, mgO2/l (BPK5)
56,0
32,4
Fosfatlar mg/l
3,1
2,5
Mis mg/l
2,6
1,0
Ammiak mg/l
3,8
2,5
Temir mg/l
1,5
4,8
Xloridlar mg/l
487,0
290,0
Xrom mg/l
0,8
0,1
Sulfatlar mg/l
39,0
31,20
Nitratlar mg/l
0,9
3,6
Nitritlar mg/l
0,3
1,8
Pistiyaning oqova suvni kislorodga bo'lgan talabni qondirish bo'yicha
ko'rsatkichlari eyxorniya o'simligiga nisbatan, biroz balandroq, bu farq faqatgina
kimyoviy ko'rsatkichlarda emas, ya'ni o'simlikning xosildorligida xam ko'rishimiz
mumkin. Bunga sabab yuqorida qayd etganimizdek pistiya o'simligi barglari yirik
bo'lib satxini keng bo'lishi, bunda fotosintez jarayoni jadal kechishi va buning
natijasida o'simlikning yaxshi rivojlanishini ta'minlashi va ildizini zich bo'lib,
baquvvat bo'lishi, oziq moddalarni faol o'zlashtirishiga imkon yaratishi asosiy
omillardan biri bo'lib, tabiatda pistiya o'simligi ushbu oqova suv tarkibiga yaqin suv
manbalarida tarqalishi katta rol` o'ynagan bo'lishi mumkin.
1
O’lchovlar Termiz suv tozalash inshooti labaratoriyasida olindi
66
Yuqoridagi natijalardan xulosa qilib aytganda, o'tkazilgan laboratoriya
sharoitida olib borilgan tajriba natijalari shuni ma'lum qiladiki, eyxorniya va pistiya
o'simliklari Termiz shahar oqova suv tozalash inshooti ga tushayotgan oqova
suvlarni tarkibidagi turli moddalarni o'zlashtirib sezilarli darajada tozalash
xususiyatiga ega ekan. Bajarilgan tajriba natijalaridan ma'lum bo'ldiki suv o'simligi
eyxorniya va pistiyani ishlab chiqarishga tavsiya qilishga asos bo'lib xizmat qiladi.
Akvakul`tura sharoitida kommunal–maishiy oqova suvlarni eyxorniya va
pistiya yordamida tozalashning samarasi yuqori ekanligi kuzatilgan 10 kun
mobaynida oqova suvning tozalanishi KBS5 bo'yicha 96 %, ichak tayoqchasi
bakteriyalarning kamayishi 99 %, ammoniy azotning kamayishi 96 %, fosforniki
– 90 % ni tashkil qilgan.
Suv o'simliklarning ko'pchilik vakillari biologik indikator vazifasini ham
bajaradi. Ifloslangan oqova suvlarda suv o'simliklari ko'p miqdorda rivojlanishi
natijasida suvni erkin kislorod bilan boyitib, uni tozalanishini tezlashtiradi. Oqova
suvda erigan kislorodning miqdori 1 litr suvda 0 dan 10,7 m/g gacha ko'payishi
kuzatilgan. Kislorodning biokimyoviy sarflanishi, oksidlanishi kamayadi. Azotli
birikmalar: ammiak, nitrit va nitratlar suv o'tlari tomonidan o'zlashtiriladi. Ular oqova
suvlarning badbo'y hidini yo'qotadi va rangini tiniqlashtiradi, suvdagi patogen va
saprofit bakteriyalar hujayralarining rivojlanishi kamayadi. Suv o'simliklari suvni 70–
75% gacha tozalaydi.
Yuqorida aytib o'tganlarni hisobga olgan holda, suv o'simliklarning har
tomonlama o'rganish ularning tabiatdagi xilma–xilligini aniqlash va ularni foydali
turlarini ajratib olib, sun'iy ko'paytirish yo'li bilan biomassasini xalq xo'jaligini turli
sohalarida ishlatish ustida ish olib borish ahamiyatlidir.
|
