|
Shaxs motivatsiasi Amerikalik olimlar talqinida
|
| bet | 73/201 | | Sana | 20.06.2024 | | Hajmi | 43,37 Mb. | | #264727 |
Bog'liq «servis» fakultеti «kasb ta\'limi» kafеdrasi2.Shaxs motivatsiasi Amerikalik olimlar talqinida
Ijtimoiy xulq motivlari va shaxs motivatsiyasi.
Yuqorida biz tanishib chiqqan faoliyat turlari o‘z - o‘zidan ro‘y bermaydi. Shaxsning jamiyatdagi ijtimoiy xulqi va o‘zini qanday tutishi, egallagan mavqei ham sababsiz, o‘z - o‘zidan ro‘y bermaydi. Faoliyatning amalga oshishi va shaxs xulq - atvorini tushuntirish uchun psixologiyada “motiv” va “motivatsiya” tushunchalari ishlatiladi.
Ollportning fikricha uning motivlari aftanomligi darajasiga va uning biologik ehtiyojilaridan xolos bo‘lishga bog‘liq. Shaxslarning mexanizmi sifatida Ollport xatti -harakatlarini ko‘rsatdi.
Harakatda shunchasi xarakter harakati emas balki xarakat motivi harakat qiziqishidir.
Olpart belgilagan harakat motiv hisoblanadi. U kattalarning motivlari kichkina bolalarnikidan keskin farq qilishini e’tirof etish bilan birga ularning biologik holatmasligi shuningdek ular ruhiy ma’naviy holat ham emasligini ta’kidlagan. Olpartning fikricha inson harakatining motivi haqida. U qaerdan paydo bo‘ladi degan savol bizga kishi tabiy bir tomondan uning harakat motivi biolagik faktor emas desa ikkinchi tomondon har bir inson ma’lum harakatlar to‘plami bilan dunyoga keladi.21
«Mening motivim nima?» rejissyordan so‘ramoqda. Bizning kundalik suhbatimizda «Bu ishni qilishning asosiy sababi nima?» bu so‘rov ko‘rinishidir. «Sizning xulqingizni namoyon bo‘lishiga nima turtki bo‘ldi?» psixologlarga xos savol bo‘lib, bunda motivatsiya ehtiyoj yoki xohish maqsadga yo‘naltirganligi aniqlanadi.
Qora shanba kuni, ertalab bahorda 2003 yili alpinist Ralston angladiki uning ehtiyojiga faollashtiruvchi motivatsiya yordam bera oladi.
Kolorado tog‘ining eng baland cho‘qqilarini zabt etgan, yana qish faslida Rolston Kanvon turizmga hozirlik ko‘rdi. Bu haqda u hech kimga aytmadi va uni xavfsiz deb hisoblar edi.
Yuta shtatida joylashgan moviy tog‘ Djon Kalsonning 150 masofasida Ratel cho‘qqisiga etmasdan 800 funtli toshni oshib o‘tishda talofatga yo‘liqdi. U dara tosh oralig‘ida qolib o‘ng qo‘li bilan asosiy ushlanib turardi. Uning yaqinda chop etilgan kitobida aytilganidek bosqon va bolta oralig‘ida qolgan edi, ya’ni qo‘lini katta tosh qisib qolgandi.
U uni hech kim qutqarib olmasligini bilar edi. Rolston o‘tmas qalamtaroshi bilan ko‘tarilishga harakat qildi, ammo uni yordam bermasligini anglaganidan so‘ng, arqondan tepaga ko‘tarilishga harakat qildi. Ammo, afsus, hech narsa natija bermadi.
Sovuq kechasi kuchaydi va sovqotdi.
Seshanba kuni u oziq-ovqatini va suvini tugatdi. Chorshanba kuni suvsizlik va ochlikdan qiynalar va o‘z siydigini oz-ozdan ichardi. U samarasiz intilishini sezgan Rolston videomagnitafondan foydalanib oilasi, do‘stlari bilan xayrlashuv so‘zini aytdi va alvido dedi.
Motivatsiya va hayotga, do‘stlarga, oilaga bo‘lgan muhabbatni chuqur his etdi: «Shunday qilib, yana bir bor barchaga muhabbat. Mening sharafim, sevgim, baxtim va ajoyib hayotim, rahmat, seni sevaman».
Payshanba kuni o‘zining hayot ekanligiga Rolston hayron bo‘ldi. O‘zida qandaydir ilohiy kuch namoyon bo‘lgandek edi. U qalamtaroshni olib o‘zi qisilib qolgan qo‘lini kesa boshladi va qon yo‘qotmaslik uchun jgut bilan bilagining ustini qisdi. U o‘zini ofatdan xalos etgandi.
Motivatsiya istak, hohishni kuchaytiruvchi energiya manbai bo‘lib, faoliyatga yo‘naltiradi.
Motivatsiya Rolstonni hayotga muhabbatini kuchaytirdi, garchi qo‘lidan judo qilib bo‘lsa ham yashashga intildi va unga erishdi.
«Dastlab ruhan ezilgan o‘lik sifatida qabrda turib vasiyat qilardim, ammo, qayda ularni o‘rnini hayotga muhabbat egallay boshladi. Bu eng shirin lahza edi mening hayotimda» (Rolston, 2004).
Rolstonning ochligi, suvsizligi va umidsizligining o‘rnini hayotga muhabbat, ota bo‘lish motivatsiyaning asosiy lahzasi bo‘lib, energiya bilan quvvat beradi va kuchini yo‘naltiradi.
Ushbu bo‘limda biz inson va tabiat to‘qnashuvida qanday motivlar yuzaga kelishi haqida so‘z yuritdik.
Motivatsion Konsepsiyalar.
1. Psixologlar motivlashgan faoliyatga qanday qaraydilar?
Keling, bir qadam ortga tashlagan holda motivlashgan faoliyat (xulq)ni to‘rtta perspektivasini ko‘rib chiqamiz:
Instinkt nazariyasi genetik omil asosida faoliyat yuzaga kelishi ta’kidlanadi. Drivereduction bu nazariyaga ko‘ra bizning ichki va tashqi kuchlar o‘zaro bog‘lanadi va faoliyatga yo‘naltiradi, hamda rag‘batlantiradi.
Psixolog Abrahamt Maslou qarashicha ayrim ehtiyoj boshqa ehtiyojlarga nisbatan ustunlikka ega bo‘la oladi.
|
| |
