170
1945
-yil oktyabrda Angliyaning
Manchester shahrida
V Panafrika kon-
gressi boʻlib o‘tidi. Unda antimustamlaka, antiimperialistik ruh ustuvor
boʻldi. Kongress butun qitʼaga va barcha yirik mintaqalarga qaratilgan yangi inqilobiy
talablarni ilgari surdi. Koʻplab Afrika mamlakatlari uchun urushdan keyingi yillar si-
yosiy partiyalarni tuzish davri boʻldi. Ular endi bevosita ommaga murojaat qiladigan
boʻldi. Mitinglar, boʻysunmaslik kampaniyalari oʻtkazdi, chet el tovarlarini boykot qildi.
1940-yillar oxiri – 1950-yillar boshlarida ommaviy namoyishlar va politsiya bilan qonli
toʻqnashuvlar davrning xarakterli jihati boʻlib qoldi. Qurolli chiqishlar,
Madagaskar,
Fil Suyagi Qirgʻogʻi, Keniya va
Kamerun xalqlarining mustamlakachilikka qarshi
qurolli qoʻzgʻolonlari avj oldi. 1950yillarning ikkinchi yarmi mustamlaka rejimlarini
qulatish uchun kurashlar davri boʻldi. Buyuk Britaniya mustamlakasi
Oltin Qirgʻoq
oʻz mustaqilligini eʼlon qildi va oʻzini
Gana davlati deb atadi. Fransiya mustamlakasi
Gvineya ham oʻz mustaqilligini eʼlon qildi. Bu dastlabki qadamlar butun Afrika tomo-
nidan qitʼaning mustamlakachilikdan ozod boʻlishi ramzi sifatida qabul qilindi.
Mustamlakachilikdan ozod boʻlish jarayonlarining eng yuqori nuqtasi 1960yilga
toʻgʻri keldi. U tarixga
“Afrika yili” sifatida kirdi. Jahon xaritasida 17 ta yangi Afrika
davlati paydo boʻldi. Keyingi yillarda Buyuk Britaniyaga qarashli deyarli barcha dav-
latlar oʻz mustaqilligini eʼlon qildi.
TROPIK VA JANUBIY AFRIKA MAMLAKATLARI
Mustaqillikdan soʻng deyarli birdaniga hayot tubdan yaxshilanadi,
degan ishonch
keng tarqalgan edi. Ammo koʻp hollarda nokapitalistik rivojlanish yoʻlini tanlagan
mamlakatlarda qiyin vaziyatlar vujudga keldi, mustaqillik uchun kurashgan kechagi
liderlar va hukmron partiyalar hokimiyatga kelgach, zolimlar va diktatorlarga aylandilar,
fuqarolar urushlari esa koʻplab qon toʻkilishlariga olib keldi. Kapitalistik yoʻlni tanlagan
boshqa bir
qator davlatlarda ham shunday, deyarli bir xil muammolar paydo boʻldi.
Bir qator Afrika davlatlarida koʻp sonli, tajribasiz va samarasiz, qulogʻigacha
korrupsiyaga botgan, davlat boyliklarini talon-toroj qiluvchi
va shu asosda bir-birini
qoʻllabquvvatlovchi byurokratik apparatlar vujudga keldi. Bunday sharoitda armiya
yagona tartib va kuchga ega boʻlgan tashkilot bo‘lib qoldi. Natijada toʻxtovsiz harbiy
toʻntarishlar yuz berdi. Qashshoqlikdan, urush va genotsiddan, sanoatning yoʻqligi
tufayli ishsizlik va ilojsizlikdan qutulish uchun millionlab afrikaliklar oʻz qitʼasini tashlab
ketishga majbur bo‘ldilar.
Sizningcha, Afrika xalqlari tarixidagi V Panafrika
kongressi hamda “Afrika yili” qanday ahamiyat kasb
etadi? Fikringizni asoslagan holda T-chizma grafik orga
nayzeridan foydalanib taqdimot tayyorlang.
