Globus bilan ishlash texnologiyasi

88 
III-BOB. MOLIYA SOHASIDA AXBOROT KOMPLEKSLARI 
VA TEXNOLOGIYALARI 
 
3.1. Sug‘urta faoliyatida axborot tizimi va texnologiyalari 
Sug‘urta faoliyatida axborot komplekslari haqida tushuncha, sug‘urta 
faoliyatida axborot texnologiyalarining qо‘llanshi, sug‘urta faoliyatidagi 
amaliy dasturiy paketlar (AMP), internet sug‘urta va online sug‘urtaning 
ishlash texnologiyasi. 
1-topshiriq. 
Sug‘urta 
faoliyatini 
О‘zbekistonda 
rivojlanish 
tendentsiya-larini izohlang. 
2-topshiriq. Internet sug‘urta texnologiyasini izohlang. 
3-topshiriq. Sug‘urta faoliyatidagi amaliy dasturiy paketlar (AMP)dan 
foyalanish texnologiyasi. 
ADP, sug‘urta tizimi, klient-mijoz. 
4-topshiriq. Keltirilgan matni о‘qib 5 minutlik esse yozing. 
Sug‘urta faoliyati haqida tushuncha. Tabiiy va boshqa stixiyali kuchli 
ta’siri natijasida yuzaga keladigan zararlarni qoplash, oldini olish hamda 
ogohlantirish uchun maqsadli yо‘nalishdagi pul fondlarini shakllantirish va 
ulardan foydalanish bilan bog‘liq iqtisodiy munosabatlar yig‘indisiga 
sug‘urta deyiladi. 
Sug‘urtaning xarakterli belgilari quyidagilardan iborat: 
Sug‘urta riskining mavjudligi. Risk-sug‘urta munosabatlari paydo 
bо‘lishining asosiy shartidir. Risk bо‘lmas ekan, sug‘urtaning bо‘lishi 
mumkin emas. Riskning hajmi, miqdori ehtimollar nazariyasi va 
matematik statistika usullari yordamida aniqlanadi. 
Sug‘urta risklarini tahlil qilish ularni 2 ta yirik guruhga bо‘lishni 
taqozo etadi. 
1. Sug‘urtaviy. 
2. Sug‘urtasiz. 
Sug‘urta shartnomalarida о‘z aksini topgan risklar sug‘urtaviyrisklar 
deyiladi. 
Risk bahosining pulda ifodalanishi sug‘urta stavkasini tashkil etadi. 

89 
Risk doimiy kо‘rsatkich emas, balki u doimo о‘zgarib turadi. Bu 
о‘zgarishlar iqtisoddagi va boshqa sohadagi о‘zgarishlar bilan 
chambarchas bog‘liqdir. Sug‘urta tashkiloti riskning rivojlanishini, holatini 
doimo kuzatish lozim, ya’ni tegishli statistic hisob olib borishi, yig‘ilgan 
ma’lumotlarni qayta ishlashi va tahlil qilishi kerak. 
Sug‘urta munosabatlarida quyidagi tomonlar qatnashadilar: 
Sug‘urtalovchi – sug‘urta xizmatlarini kо‘rsatishga ixtisoslashgan va 
tegishli litsenziyaga ega bо‘lgan yuridik shaxslar. Tadbirkorlik 
faoliyatining muhim bо‘g‘ini hisoblanadi. О‘zbekiston Respublikasining 
“Sug‘urta faoliyati tо‘g‘risida”gi Qonuniga kо‘ra, sug‘urta shartnomasiga 
muvofiq, sug‘urta tovoni (sug‘urta puli) tо‘lovini amalga oshirish 
majburiyatini oluvchi yuridik shaxs sug‘urtalovchi deb hisoblanadi. 
Sug‘urtalovchilar turli mulk shakliga ega bо‘lishi mumkin (davlat 
sug‘urta tashkilotlari, aksionerlik sug‘urta tashkilotlari hamda о‘zaro 
sug‘urtalash jamiyatlari). 
Sug‘urta faoliyatini olib boruvchi tashkilotlar davlat organlarining 
tegishli litsenziyasiga ega bо‘lishi zarur. 
Sug‘urtalanuvchi – sug‘urtalovchi bilan aniq sug‘urta munosabati 
о‘rnatgan va tegishli sug‘urta mukofotlarini tо‘lovchi yuridik yokijismoniy 
shaxs. 
Sug‘urta vositachilari (sug‘urta brokerlari)-sug‘urtalovchi va sug‘urta-
lanuvchi о‘rtasida vositachilik fazifasini bajaruvchi yuridik shaxs. Maqomi 
bо‘yicha vositachi; 
sug‘urtalanuvchining manfaatlarini himoya qiladi. Kо‘rsatgan xizmat-
lari uchun vositachi sug‘urtalanuvchi emas, balki sug‘urta tashkilotidan 
tegishli vositachilik haqini oladi. 
5-topshiriq.“Sug‘urta polisi” sо‘ziga klaster yarating. 
6-topshiriq. Keltirilgan matnni о‘qib 5 minutlik esseyozing. 
Sug‘urta xizmatlari iste’molchilariga xizmat kо‘rsatish sohasida aynan 
zamonaviy AKTlarni joriy qilinishi raqobatchilar bilan kurashda qо‘shim-
cha ustunliklarni beradi. Sug‘urta tashkilotlarida ERP tizimlaridan tashqari 
CRM (customer relationship management) boshqaruv tizimlaridan hozirgi 
kunda keng foydalanib kelinmoqda. CRM – strategiyalari mijozlarga 
xizmat kо‘rsatish, savdo va marketing sohasidagi biznes jarayonlarni 

90 
avtomatlash-tirish va takomillashtirishga imkon beruvchi maxsus 
texnologiyalar va das-turiy ta’minotlar majmuasi kо‘rinishida amalga 
oshiriladi. Bu esa xizmatlar buyurtmachilariga eng optimal vaqt 
mobaynida va eng qulay aloqa tarmoqlari orqali daromad keltiruvi takliflar 
qilish imkoniyatini beradi. 
Sug‘urta tarmog‘idagi hozirgi vaziyatda biznes tuzilishini aniq 
darajada ishlab chiqish, risklarning real darajasini bexato baholash hamda 
bu risklar bahosini mos holda belgilashga imkon beruvchi Business 
Intelligence (BI) vositalaridan foydalanish lozimdir. 
Business Intelligence(tadbirkor intellekt) tizimini sug‘urta tashkilot-
larida joriy qilish analitik axborotlar muhitiga tegishli bо‘lgan quyidagi 
kо‘rsatkichlarni samarali ta’minlab beradi: 
- Ma’lumotlarni о‘z vaqtida va aniq kiritish; 
- Ma’lumotlar integratsiyasini amalga oshirish; 
- Ma’lumotlarni interpretatsiya qilishning soddaligi; 
- Ma’lumotlar mutanosibligi; 
- Axborotlardan hamkorlikda foydalanish. 
Sug‘urtachilar BusinessIntelligence turidagi dasturiy mahsulotlar yor-
damida quyidagi kо‘rinishdagi jarayonlarni amalga oshirib, bu ularga turli 
vaziyatlardagi risklarni oldindan aniqlash va boshqarishga imkon beradi: 
- manfaatlimijozlarnisaralabolish; 
- bulib utgan yuqotishlarni taxlil qilish; 
- mos kelishlikni tahlil qilish; 
“Sug‘urta ishi” fanidan ma’ruza matni. Sug‘urtaning iqtisodiy 
mohiyati, funktsiyalari va bozor sunosabatlaridagi о‘rni. 
- muvofiklashtirilgan marketingdan foydalanish; 
- kompaniya faoliyatini tahlil qilish. 
Aynidamda sug‘urta kompaniyalarini institutsional rivojlantirishdagi 
eng progressivAKT Internet-sug‘urta hisoblanadi. 
Internet-sug‘urta-bu mijozni sug‘urta kompaniyasi (bevosita uzining 
sayti orqali) bilan kelgusida zarur sug‘urta mahsulotini tanlash uchun 
virtual muloqot qilish va о‘z navbatida joriy xizmatlarni namoyish qilish, 
sug‘urta qoplamalarini olishni Internet-texnologiyalaridan foydalanib 
amalga oshi-rishga imkon beruvchi moliyaviy bozor segmentidir. 

91 
Sug‘urta kompaniyalari birinchi bosqichda xususiy Internet saytlarini 
yaratishlari lozim va bu elektron vizitka funksiyasini amalga oshirib, unda 
mijoz bilan aloqalarni о‘rnatish yо‘llari haqidagi ma’lumotlar, 
litsenziyalar, sotiladigan mahsulotlarning qisqacha tasniflari berib boriladi. 
Keyingi bosqichda sug‘urta kompaniyalari о‘z Internet – vakolat 
xonalarini rivojlantirish yо‘lida e’tiborlarini mukofotlarini onlayn-tо‘lovlar 
orqali amalga oshirish, mijozni sug‘urta rо‘yxatiga kirishi va personllash-
tirilgan ma’lumotlarni yangilab borish kabiy о‘nalishlardagi sug‘urta 
xizmatlariga qaratishlari lozim. 
Ayni damda respublikamiz sug‘urta kompaniyalari Internet sug‘urta 
segmentidagi Internet muhitida ikki yо‘nalishdagi biznes yechimlardan 
biridan foydalanib faoliyat yuritish imkoniyatiga ega bо‘ladilar: 
- Internetda sug‘urta biznesini tashkil qilish (virtual vakolat xonalar 
ochish; 
Internet orqali sug‘urta polislarini olish; sug‘urta shartnomalarini 
Internet orqali kuzatib borish; barcha sanab о‘tilgan sug‘urta 
kо‘rinishlarini birlashtiruvchi portallar) 
- Internet bilan bog‘liq risklarni sug‘urta qilish (kiberjinoyatchilik; 
electron qurilmalarni sug‘urta qilish; moliyaviy risklarni sug‘urta qilish; 
turli kо‘rinishdagi javobgarliklarni sug‘urta qilish va boshqalar). 
О‘zbekistonda 
Internet 
sug‘urtani 
rivojlantirilishi 
istiqbolli 
ahamiyatga ega bо‘lib, О‘zbekiston Respublikasida 2003 yil dekabr oyida 
qabul qilingan «Elektron raqamli imzo haqida», 2004 yil may oyida qabul 
qilingan «Elektron tijorat haqida», 
«Elektron hujjat aylanish tizimi» haqidagi qonunlar bu tizimni 
rivojlantirishning huquqiy asoslari hisoblanadi. 
Yangi turdagi bunday xizmatlarni joriy qilish kelgusida sug‘urta 
xizmatlari bozori hajmining о‘sishi, mijozlarga samarali va sifafali 
xizmatlar kо‘rsatish, kompaniya daromadlarini о‘sishiga shu bilan birga 
raqobat bardoshligini oshishi, sug‘urta kompaniyasini tashqi bozorda ham 
samarali faoliyat yuritish imkoniyatlariga ega bо‘lishlariga xizmat qiladi. 

Download 4,32 Mb.