9.8. Tomchilatib sug‘orish tizimi hisobiy bosimini
aniqlash
Tomchilatib sug‘orish tizimi magistral quvurining bosh
qismidagi suv bosimini aniqlash uchun har bir quvur va
inshootdagi bosim isroflari aniqlab chiqiladi.
277
Tarqatuvchi quvurdagi hisobiy bosim isrofi (htkx):
𝒉
𝒕𝒌𝒙
=
𝒉 ∙
𝑳
𝟐
𝟏𝟎𝟎
±
𝑯
𝟏𝟎
tenglik yordamida aniqlanishi mumkin.
bu yerda, h – uzunligi 100 m bo‘lgan quvurdagi bosimi
isrofi, kg/sm
2
;
L – quvurning haqiqiy uzunligi, m;
N – dalaning quvur bo‘ylab nishabligi, m
Tarqatuvchi quvurdagi hisobiy bosim isrofi (htkx) ni
Shevelev jadvallari yordamida quyidagi tenglik asosida aniqlash
ham mumkin:
h
mkx
= 1000i
L
bu yerda, 1000i – solishtirma bosim isrofi yoki uzunligi
1000 m bo‘lgan quvurdagi bosim isrofi, m;
L – tarqatuvchi quvurning uzunligi, km;
Misol: quvurning uzunligi 100 m, diametri 110 mm
bo‘lganda
Quvur
Uzunligi,
km
Quvur
diametri,
mm
Suv
sarfi,
l/s
Solishtirma
bosim
isrofi
(1000i)
Bosim
isrofi, m
Suv
oqimining
tezligi, m/s
TQ 1
0,1
110
12,3
23,68
2,37
1,52
Magistral quvurning hisobiy bosim isrofi (hmx) ham xuddi
278
tarqatuvchi quvurda aniqlanganidek:
𝒉
𝒕𝒌𝒙
=
𝒉 ∙ 𝑳
𝟏𝟎𝟎
±
𝑯
𝟏𝟎
tenglik yoki Shevelev jadvallari yordamida aniqlanadi.
Sug‘oriladigan
ekin
dalasiga
qo‘yilgan
sug‘orish
shlanglarining ishchi bosimi, tarqatuvchi va magistral quvurlar
hisobiy bosimlarining umumiy (jami) yig‘indisini tomchilatib
sug‘orish tizimining hisobiy bosimi sifatida qabul qilinadi.
Tomchilatib sug‘orish tizimining hisobiy bosimini matematik
jihatdan quyidagi tenglik ko‘rinishida ifodalanadi:
𝑵
𝒕𝒔𝒕𝒙
= 𝒉
𝒊𝒔𝒉𝒄𝒉𝒊
+ 𝒉
𝒕𝒒𝒙
+ 𝒉
𝒎𝒒𝒙
bu yerda, N
tstx
– tomchilatib sug‘orish tizimining hisobiy
bosimi, m;
h
ishchi
– tomchilatib sug‘orish tizimi sug‘orish shlanglarining
ishchi bosimi, m;
h
tqx
– tomchilatib sug‘orish tizimi tarqatuvchi quvurining
hisobiy bosimi, m;
h
mqx
– tomchilatib sug‘orish tizimi magistral quvurining
hisobiy bosimi, m.
Tomchilatib sug‘orish tizimining hisobiy bosimini 10% ga
oshirish orqali sug‘orish tizimining loyihaviy bosimi belgilanadi.
Tomchilatib sug‘orish tizimining loyihaviy suv sarfi va
loyihaviy bosimlari sug‘orish tizimi magistral quvurining dia-
metrini va tizimning bosh inshootlari (filtr va nasos qurilmalari)
ko‘rsatkichlarini tanlash uchun asos bo‘lib xizmat qiladi.
Misol: Tomchilatib sug‘orish tizimining yuqorida keltirilgan
misollar asosidagi suv sarfi va bosim isroflari
279
Tomchilatib
sug‘orish
tizimi
ko‘rsatkichlari
Hisobiy suv
sarfi, l/s
Loyihaviy
suv sarfi,
m
3
/soat
Hisobiy
bosim isrofi,
m
Loyihaviy
bosim, m
12,3
16,0
25
27,5
Izoh: Tomchilatib sug‘orish tizimining loyihaviy suv sarfi
hisobiy suv sarfini 30% gacha oshirish, loyihaviy bosimi
hisobiy bosimni
|
