370
qilishning biologik usullari zararkunandalarni kamaytirish yoki
yo‘q
qilishda yirtqich, parazit hasharotlar va mikroorganizm-
lardan foydalanishga asoslangan.
O‘simlik zararkunandalariga
qarshi biologik usullarini
qo‘llash insoniyatga uzoq tarixdan ma’lum. Masalan, Qadimgi
Arabistonda bog‘bonlar xurmo palmalariga
tushadigan zararku-
nandalarni yo‘qotishda yirtqich chumolilardan foydalanishgan.
Fransiyada terakdagi ipakchi qurtlarga qarshi 1840 yilda ilk bor
vizildoq qo‘ng‘izlar qo‘llanilgan.
O‘zbekiston sharoitida taxminan 1930-1935
yillarda trixo-
grammani sun’iy urchitish va uni qo‘llash, 1945 yilda komstok
qurtlariga qarshi biologik
kurash vositalari afelnus, rodoliya,
kriptolemus, psevdafikus kabi bir qator samarali entomofaglarni,
shuningdek, kuzgi tunlam va boshqa
kapalak tuxumlariga qarshi
trixogramma qo‘llash borasida tadqiqotlar olib borilgan va amaliy
natijalarga erishilgan (14.7-rasm).
O‘simliklarni biologik himoya qilish usullari ekologik toza
va arzon bo‘lganliklari uchun tobora ommalashib bormoqda.
a) voronka
shaklidagi
b) shirali yuza
shaklidagi
d) “delta”
shaklidagi
14.7-rasm. Hasharot tutkichlarning shakllari.
371
Kompleks usullar
O‘simliklarni himoyalashning
kompleks usullari deganda
ma’lum ekinlar biotsenozida yuqoridagi usullarning kombi-
natsiyalarini qo‘llash tushuniladi.
O‘simliklarni zararkunandalar va kasalliklardan himoya
qilishning kompleks usullari ekinlarga
yetkaziladigan zararni
iqtisodiy jihatdan kamaytirish va tabiiy omillarning foydali
ta’sirini kuchaytirish uchun xizmat qiladi .
