|
Sug‘orish suvlarini tuzlilik darajalari bo‘yicha turlari
Pdf ko'rish
|
| bet | 58/197 | | Sana | 21.05.2024 | | Hajmi | 13,74 Mb. | | #247359 |
Bog'liq 2rvAPcPsrRZZdBe1KYZc6NQtkhIVSPBObuzOsPV5Sug‘orish suvlarini tuzlilik darajalari bo‘yicha turlari
T/r
Suvning tuzlilik darajasi
Qiymati, g/l
1.
Chuchuk suv
< 1
2.
Kam tuzli suv
1-3
3.
O‘rtacha sho‘r suv
3-10
4.
Sho‘r suv
> 10
1.38-jadval.
Tuproqlarni sho‘rlanishi bo‘yicha yetishtirilayotgan ekinning
holati asosidagi sinflari
Tuproq
sho‘rlanishi
darajasi
Ekinlarning holati (o‘rtacha
chidamli ekinlar)
Quruq qoldiq, %
Sho‘rlanmagan
ekin yaxshi o‘sadi va rivojlanadi
< 0,25
Kam
sho‘rlangan
10-20% hosil yo‘qotilishi
mumkin
0,25-0,5
O‘rtacha
sho‘rlangan
20-50% hosil yo‘qotilishi
mumkin
0,5-1,0
O‘ta sho‘rlangan
50-80% hosil yo‘qotilishi
mumkin
1,0-2,0
Sho‘rxok yer
ekin quriydi, hosil to‘liq
yo‘qotiladi
> 2,0
BMT FAO tashkilotining 56-raqamli hujjatiga ko‘ra, tuproq-
larning sho‘rlanganlik darajasi tuproqning elektr o‘tkazuvchanligi
asosida baholanadi. Tuproqning elektr o‘tkazuvchanligi bu nam
tuproqdagi erigan tuzlar miqdori bilan bog‘liq o‘lchash usulidir.
Ya’ni, elektr tokini tuproq orqali o‘tishini tuproq tarkibidagi tuz-
lar miqdoriga bog‘liqligiga tuproqning elektr o‘tkazuvchanligi
deyiladi.
134
Tuproqni elektr tokini o‘tkazishini o‘lchash orqali tuproqning
sho‘rlanganlik darajasini baholash fermer uchun eng oson
bo‘lgan va arzon usuldir.
Tuproqning elektr o‘tkazuvchanligini o‘lchash yordamida
qisqa muddat ichida tuproq na’munalarini an’anaviy usulda tahlil
qilishdagidan ko‘ra ko‘proq ma’lumotlar olish mumkin.
Tuproqning elektr o‘tkazuvchanligi tuproqning namlik
sig‘imiga bog‘liq tarzda o‘zgaradi. Masalan, qum tuproqlarning
elektr o‘tkazuvchanligi past, soz tuproqlarning elektr o‘tkazuv-
chanligi o‘rtacha, loyli tuproqlarniki esa yuqori darajaga ega.
Demak, tuproqning elektr o‘tkazuvchanligi uning mexanik
tarkibi, tuzilishi va undagi namlikning miqdoriga bog‘liq.
Tuproqning elektr o‘tkazuvchanligi bir metrga desisimens
(dS/m) o‘lchov birligida o‘lchanadi. Bu o‘lchamni osonlik bilan
miqdoriy o‘lchamlarga mg/g yoki % larga aylantirish mumkin.
Jahon miqyosida sho‘rlanishni o‘lchashning xalqaro tizimi
qabul qilingan bo‘lib, mazkur tizim 1.39-jadvalda aks ettirilgan.
Tuproqning sho‘rlanishi va suvning tuzlilik darajasini
turlicha ko‘rinishlarda ifodalash mumkin.
Tuproq sho‘rlanishida eng ko‘p qo‘llaniladigan ko‘rsatkich
bu to‘yingan tuproq bilan suv aralashmasining elektr o‘tkazuv-
chanligidir (ECe). Elektr o‘tkazuvchanlik bir metrga desisimens
elektr o‘tkazish qobiliyati (dS/m) ko‘rinishida ifodalanadi. Bu
ko‘rsatkich asosida Bernshteyn tuproq sho‘rlanishini quyidagicha
tasniflashni taklif qilgan:
•
ECe = 0-2 – sho‘rlanmagan tuproq;
•
ECe = 2-4 – kuchsiz sho‘rlangan tuproq. Tuzlar ta’siriga
chidamsiz bo‘lgan ekinlarning hosildorligi kamayadi.
•
ECe = 4-8 – o‘rtacha sho‘rlangan tuproq. Ko‘p ekinlar-
ning hosildorligi kamayadi.
•
ECe = 8-16 – sho‘rlangan tuproq. Tuzga chidamli bo‘lgan
ekinlargina ko‘zlangan hosilni beradi.
|
| |
