Egatlar arig‘iga plyonka to‘shab sug‘orish

188 
boshqarish va sug‘orish vaqtida suvni ekinning ildiz zonasiga 
yetkazib berish muhim ahamiyatga ega.
Sug‘orishga berilayotgan suv ekinga egatlar orqali yetkazib 
berilganda, suvning katta qismi egatning ichida tuproqqa 
behudaga singib ketadi va isrof bo‘ladi. Sug‘orishdan keyin esa 
egatning namlangan tuprog‘idan ancha miqdordagi suv bug‘lanib 
ketadi.
Suvning bunday yo‘qotilishini oldini olish yoki kamaytirish 
uchun egatlar bo‘ylab turli materiallarni to‘shash maqsadga 
muvofiq sanaladi.
Egatlab sug‘orishda somonga o‘xshash to‘shamalarni 
qo‘llash yaxshi natija bermaydi, ya’ni ular suv bilan birga oqib, 
ariqqa tiqilib qoladi.
Bunday holatni yuz bermasligi uchun, ayrim tadqiqotchilar 
ekin dalasidagi egatlar arig‘iga polietilen plyonka to‘shashni 
tavsiya qilishadi (3.13-rasm).
Egat arig‘iga plyonka to‘shab sug‘orilganda, suvni isrof 
qilmasdan ekinning ildiz qatlamiga tezroq yetkazib berish uchun 
imkoniyat yaratiladi va sug‘orishdan keyin namlikni bug‘lanib 
ketishining oldi olinadi.
3.13-rasm. Egatning arig‘iga plyonka to‘shab sug‘orishning 
ko‘rinishi.

189 
Bir gektardagi ekin maydoni egatlariga to‘shash uchun 
saflanadigan plyonkaning miqdori o‘rtacha 60-65 kg/ga ni tashkil 
qiladi.
Mavsum yakunida ekin maydoni egatlariga to‘shalgan 
plyonkani yig‘ib olish tavsiya qilinadi, aks holda, ekin maydoni 
tuprog‘ini polimer qoldiqlari bilan ifloslanishi ro‘y berishi 
mumkin.
Egat 
arig‘iga 
plyonka 
to‘shab 
sug‘orish 
egatlab 
sug‘oriladigan bir yillik ekinlarni yetishtirishda qo‘llaniladi.
Egat arig‘iga plyonka to‘shab sug‘orishni qo‘llash uchun 
egatlar yaxshilab yumshatiladi va ariq olish vaqtida uning 
arig‘iga egat uzunligi bo‘ylab plyonka to‘shab chiqiladi. 
Plyonkaning chetlari tuproq tortib mahkamlanadi.
Suvning ekin ildiz qatlamiga yetib borishi uchun plyonka 
ma’lum masofalarda (odatda, har 0,2-0,3 metrda) teshib chiqiladi. 
Plyonkani teshish uchun yirik mix yoki maxsus tayyorlangan 
moslamadan foydalanish mumkin.
Sug‘orishga berilayotgan suv plyonkaning ustidan oqiziladi 
va o‘z yo‘lidagi teshiklar orqali tuproqqa singiydi va uni 
namlaydi. Natijada ekinning rivojlanishi uchun maqbul nam 
muhit shakllanadi. Sug‘orishga berilayotgan suv plyonkaning 
ustidan harakat- langanligi tufayli tuproqqa behudaga singishi 
kamayadi va egatning oxirigacha tezroq yetib boradi. Suvning 
aksariyat qismi egat bo‘ylab plyonkaning maxsus teshiklari orqali 
tuproqni namlashga sarf bo‘lganligi sababli egatning oxiriga juda 
kam miqdorda suv boradi.
Suvning egat oxiridan chiqarib tashlanadigan qismi juda kam 
miqdorda bo‘ladi yoki umuman bo‘lmaydi.
Sug‘orish egat arig‘iga plyonka to‘shab olib borilishi 
natijasida suvning egat ostiga behudaga shimilishi bartaraf 
qilinadi va egatning oxiridan tashlamaga tashlanishi sezilarli 

190 
darajada kamaytiriladi.
Sug‘orishdan keyin egat butun uzunligi bo‘ylab plyonka 
ostida qolganligi bois tuproqning ochiq yuzasidan suvning 
bug‘lanishi bartaraf qilinadi.
Ekinni sug‘orishga berilgan suv faqat o‘simlik orqali 
transpiratsiyaga sarflanadi va hosilning shakllanishi uchun xizmat 
qiladi.
Egat arig‘iga plyonka to‘shab sug‘orishning o‘ziga xos 
afzalliklari bo‘lib, ular quyidagilardan iborat:
•
egatlar butun uzunligi bo‘yicha bir tekis namlanadi;
•
oqava suvlarning miqdori sezilarli kamayadi;
•
sug‘oriladigan maydondan suvning bug‘lanishi kamayadi;
•
ekin qator oralariga texnika yordamida ishlov berilmaydi;
•
sug‘orishga ishlatilayotgan suvning sarfi va umumiy 
miqdori kamayadi.
Egat arig‘iga plyonka to‘shab sug‘orishni qo‘llash uchun, 
ya’ni plyonkani egat arig‘iga yoyishda maxsus texnikaning 
bo‘lishi talab qilinadi, aks holda qo‘l mehnati ko‘payib ketadi.
Ekin dalasi egatlariga plyonka to‘shab sug‘orishga suvni 
egiluv- chan quvurlar yordamida yetkazib berilsa, ekinlarni 
sug‘orishda suvdan yanada tejamliroq va samaraliroq 
foydalanishga erishilishi mumkin (3.14-rasm).

Download 13,74 Mb.