3.4.4. Egatlab sug‘orishda qo‘llaniladigan boshqa
vositalar
Egatlab sug‘orishda suvni bir tekis taqsimlash uchun sifonlar
va ko‘chma polietilen novlarni o‘qariq o‘rnida qo‘llash suvni
tejalishiga xizmat qiladi (3.15-rasm).
191
3.14-rasm. Egat arig‘iga plyonka to‘shab sug‘orishni egiluvchan
quvurlar yordamda suv yetkazib berish bilan birga
olib borish yaxshi samara beradi.
a) ko‘chma novlar
b) ko‘chma sifonlar
3.15-rasm. Egatlab sug‘orishda ko‘chma novlar va sifonlardan
foydalanish.
192
3.5. Suvdan tejamli foydalanishga ko‘maklashuvchi
tadbirlar
Bir yillik ekinlarni egatlab sug‘orish jarayonida suvdan
tejamli foydalanishga ko‘maklashuvchi tadbirlar ham mavjud
bo‘lib, ularning eng ommaviylari sifatida suvga mahalliy go‘ngni
aralashtirib berish, ya’ni sharbat usulida sug‘orish va shamolga
qarshi to‘siq vazifasini bajaradigan o‘simliklari qatorlarini tashkil
qilishni misol qilish mumkin.
3.5.1. Tuproqqa nam saqlovchi gidrogellarni qo‘shish
Gidrogellar suvda kuchli bo‘kuvchan sintetik polimerlar
bo‘lib, ularni tuproq qo‘shilganda, tuproqda katta miqdordagi
namlikni uzoq vaqt davomida ushlab turish imkoniyatini yaratadi.
Tuproq tarkibiga atmosfera yog‘inlari va sug‘orish suvlari
sifatida kelib qo‘shilgan suv tuproqda o‘simliklar ildiziga
bemalol o‘tadigan holatda saqlanadi.
Gidrogellar o‘zining og‘irligidan 200-300 marta ortiq
migdordagi yomg‘ir suvlarini, ko‘pchilik tuproqlar sharoitlarida
ushbu tuproq tarkibidagi tuzlarning miqdoriga qarab o‘zining
og‘irligiga nisbatan 200-250 martagacha ko‘p suvni yutishi
aniqlangan. Xususan, 10 gramm miqdordagi polimer amalda 2
litrdan 4 litrgacha suvni saqlab turishi mumkin.
Gidrogel tuproqdagi namlik miqdorini oshiradi, shuningdek
gidrogel granulalari tomonidan suvni yutish va uni tuproqqa
berish jarayonida gidravlik kengayishi va qisqarishi natijasida gil
tuproqlarning infiltratsion xossalari ortadi.
O‘z tarkibida mineral o‘g‘itlar, mikroelementlar va o‘sim-
liklarni turli kasallik va begona o‘tlardan himoyalovchi vosita-
larni jamlagan gidrogellarni amalda qo‘llash qariyb barcha
o‘simliklar urug‘larini to‘liq unib chiqishi, maysalarini durkun
rivojlanishi va kelgusida yaxshi hosil berish imkoniyatlarini
193
oshiradi. Bunday amaliyot natijasida katta miqdordagi suv va
mineral o‘g‘itlarni tejalishiga erishiladi (3.16-rasm).
Gidrogelni qishloq xo‘jaligi ekin maydonlarida foydalanish
imkoniyatlari yuqori bo‘lib, ulardan foydalanish asosida ilgari
yaroqsiz sanalgan suvsiz yerlarda ekin yetishtirish imkoniyatlari
yaratiladi.
Mahalliy gidrogelning o‘ziga xos asosiy ko‘rsatkichlari 3.4-
jadvalda aks ettirilgan.
a) gidrogel ko‘rinishi
b) tuproqdagi yangi qo‘shilgan
gidrogel va o‘simlik holati
c)
tuproqda
suv
shimib
shishgan gidrogel va o‘simlik
holati
3.16-rasm. Tuproqqa
nam
saqlovchi
gidrogellarni
qo‘shilgandagi o‘simlikning holati
|
