|
III.BOB. TAJRIBA QISMI VA OLINGAN NATIJALAR
|
| bet | 7/10 | | Sana | 16.05.2024 | | Hajmi | 0,69 Mb. | | #238897 |
Bog'liq Kurs ishi 2III.BOB. TAJRIBA QISMI VA OLINGAN NATIJALAR
3.1 Neft tarkibidan siklo alkanlar
Sikloalkanlar - molekulasida 3 ta yoki undan ko’proq uglerod atomlari bo’lgan sikllardan (xalqalar) iborat bo’lgan to’yingan uglevodorodlardir.
Sikloalkanlarning umumiy formulasi CnH2n bu yerda n ≥ 3.
Molyar massalari M = 14n
Nomlanishlarida harakterli suffiks “siklo” qo’shib o’qiladi.
Molekulasida bir xil sondagi uglerod atomlari bo’lgan to’yinmagan (alkenlar) uglevodorod bilan isomer bo’ladi. Masalan:
Fizikaviy xossalari:
Sikloalkanlarning hammasi suvda erimaydi.
3.2. Sikloalkanlarning reaksiya turlari
Reaksiyasi (Yuqori temperatura ta’siri).
Alkanlar yuqori temperaturada parchalanadi. Bu jarayon piroliz yoki kreking deyiladi.
Bunda uglevodorodlardagi C – C va C – H bog’lar uzilib, quyi molekulali to’yingan, to’yinmagam va aromatik uglevodorodlar hosil bo’ladi.
Piroliz jarayoni 550 – 650 OC va undan yuqori temperaturada borsa, kreking 450 – 500OC da boradi. Alkanlarning parchalanish reaksiyasi temperaturasi ularning molekulyar massasiga va molekulasining tuzilishiga bog’liq bo’ladi. Uglevodorodning molekulyar massasi qancha yuqori bo’lsa, yuqori temperaturada uning parchalanishi shuncha oson bo’ladi.
Texnikada neftni krekinglab to’yingan va to’yinmagan uglevodorodlar olinadi. Texnikada metanni krekinglab asetilen olinadi. Bu usul ancha qulay va arzondir :
Boshqa alkanlar degidrirlanganda alkenlar hosil bo’ladi :
Metan - CH4.
Metan tabiiy gazning 96 – 98% ini va neft bilan birga chiqadigan gazning asosiy qismini tashkil qiladi. Toshko’mir quruq haydalganda hosil bo’ladigan gazlarda ham metan uchraydi.
Buxoro tabiiy gazining taribida 98,1 % metan, 1,6% etan, 0,03% butan, 0,12%CO2, 0,1 % N2 bo’ladi. Qo’ng’ir ko’mirdan olinadigan yarim koks gazida 10 dan 25 hajmiy % gacha, yoritgich gazida 20 % gacha metan bo’ladi.
Kislorod bilan metan aralashmasining portlash chergarasi 6 – 12 % CH4 ga teng
Metan sanoatda va turmushda keng ishlatiladi. Metan asosan yoqilg’i sifatida (8560 kkal/m3) ishlatiladi.
|
| |
