|
Sikloalkanlar gomologik qatori
|
| bet | 6/10 | | Sana | 16.05.2024 | | Hajmi | 0,69 Mb. | | #238897 |
Bog'liq Kurs ishi 22.3 Sikloalkanlar gomologik qatori
Formulasi
|
Nomlanishi
|
Struktura formulasi
|
C3H6
|
Siklopropan
|
|
C4H8
|
Siklobutan
|
|
C5H10
|
Siklopentan
|
|
C6H12
|
siklogeksan
|
|
Bir valentli radikallarini “-an” qo’shimchasini “-il” qo’shimchasiga almashtirish yo’li bilan nomlanadi:
Sikloalkanlar gomologik qatori
To’yingan uglevodorodlarning gomologik qatorida uglerod atomlarining sonini ortib borishi bilan ularning fizikaviy xossalari ham o’zgaradi. Gomologik qatorda har gal CH2 gruppasini qo’shilishi bilan sifat jihatdan oldingisidan farq qiladigan moddani olamiz. Normal uglevodorodlardan molekula tarkibiga kiruvchi uglerod atomlarining sonini ortib borishi bilan ularning suyuqlanish temperaturasi qonuniy ortib boradi. Masalan: metaning suyuqlanish temperaturasi -182,5 o C, pentadekan (C15H32) +10oCda, gektan (C100H202) esa +115,4oC da suyuqlanadi.
To’yingan uglevodorod gomologik qatori a’zolarining odatdagi sharoitda holatlari quydagicha o’zgaradi:
CH4…C4H10 - gazlar, hidsiz.
C5H12…C15H32 – suyuqliklar, hidli.
C16H34… - qattiq hidsiz.
To’yingan uglevodorodlarning qaynash temperaturalari va zichliklari (ρ) ularning molekulasidagi uglerod atomlari soniga bog’liq holda o’zgaradi:
Alkanlarning suyuqlanish temperaturasining ortishi normal uglevodorodlarining molekulasidagi uglerod atomlari soni “toq” yoki “juft” bo’lishligiga bog’liq bo’lib, “toq” bo’lganda “juft” bo’lgandagiga qaraganda kamroq ortadi.
Alkanlar zanjiri tarmoqlangan bo’lsa (izomerlar) ularning qaynash temperaturalari tarmoqlanmagan (normal) zanjirli uglevodorodlarga nisbatan past bo’ladi.
Masalan : n – pentan - 159, 6oCda suyuqlansa, izopentan – 129,7oCda suyuqlanadi.
Aksincha, suyuqlanish temperaturasi esa tarmoqlangan uglevodorodlarda yuqori, tarmoqlanmagan zanjirlarda esa past bo’ladi.
Masalan : n – oktan (C8H18) ning suyuqlanish temperaturasi -56,8oC, uning izomeri geksametiletan (2,2,3,3 – tetrametilbutan
odatdagi sharoitda qattiq modda bo’lib, uning suyuqlanish darajasi +104oCga teng.
To’yinmagan uglevodorodlar qutbsiz moddalardir, ular suvda mutloqo erimaydilar.
Alkanlarni sulfoxlorlash reaksiyasi 1934 – 1940 – yillarda Germaniyada birinchi marotaba sun’iy yuvish vositalarini olishda ishlatilgan.
|
| |
