Silikat materiallar va nodir, kamyob metallar texnologiyasi

427 
Uzunligi 3 metrli quvurlarga mustahkamlik berishga mo‘ljallangan 
moslama aylanma o‘lchami 100-150 mm quvurlarni olishga imkon beradi. 
Bu moslama 3 ta qavatli bo‘lib aylanma moslamalarning cheksiz 
uzunlikdagi qatlamidan iborat. Bu uchta kavatni xammasi bitta yurgizish vositasi 
yordamida harakatga keltiriladi. Yuqori qatlamni nishabli shaxobchasi bor, uning 
boshlanishi kalandra oldidan.
Qolipdan olingan quvurlar jo‘valar bilan birgalikda harakatlanib turgan 
moslamaga yotqiziladi, uning harakattezligi minutiga 0,17-0,34 metrga teng. 
Harakat davomida quvur ichidagi jo‘va qo‘l kuchi yordamida yoki bo‘lmasa 
avtomatik ravishda chiqarib olinadi va qoliplash mashinasiga qaytariladi. 
Yuqori qavatdan o‘ttan quvurlar o‘rtaqavatga o‘tkaziladi.Bunda moslama 
kengligiga mos keladigan, bukilgan temir qatlamdan foydalanadi. Bu temir 
qatlam yordamida quvurlar bir qavatdan ikkinchi qavatga o‘tkaziladi. Quvurlar 
ikkinchi qavat oxirida joylashgan, shunday moslama yordamida uchinchi qavatga 
ham o‘tkaziladi.Uchinchi qavatdan o‘tgandan so‘ng, quvurlar mustahkamlikka 
ega bo‘lgach, nishab pandus orqali erga dumalab tushadi. Pandusda quvurlarni 
tamg‘alovchi moslama bo‘lib uning yordamida ko‘rsatilishi kerak bo‘lgan belgilar 
qo‘yiladi. 
Quvurlarga mustahkamlik olishga imkon beruvchi bo‘lim ichidan temir 
quvurlar o‘tgan bo‘lib, ularga suv bug‘i yuborish orqali, bo‘lim ichida harorati 
50-60 darajaga ko‘tariladi. 
Uzunligi 4 metrli asbest-sementquvurlarni mustahkamligini oshirishga 
mo‘ljallangan bo‘limlarda bir qator aylanma moslamalar bo‘ladi. Quvurlarni 
harakatlanish tezligi minutiga 0,06-0,12 metrni tashkil qiladi. Ularni balandligi 
0,5-0,8 metrga teng, saqlash muddati esa 14-16 soat bo‘ladi. 
Havoda ma’lum mustahkamlik beruvchi bo‘limlardan so‘ng asbest-
sement quvurlar ichida suvi bo‘lgan temir xovuzlarga joylanadi. 
Bu hovuz temir betondan qilingan bo‘lib kengligi 4,5 to 6,5 metrgacha, 
uzunligi 10-12 metr va balandligi 3,5 metr bo‘ladi. Vanna yonida bosqon 
bo‘lib u suvni bir vannadan ikkinchi vannaga haydaydi. Vannadagi suv unga 

428 
tushirilgan temir quvurlar orqali suv bug‘ini yuborish yuli bilan isitiladi. Vanna 
miqdori, buyumlarni qoliplaydigan mashina, unumdorligi va suvda saqlash 
muddatiga ko‘ra belgilanadi. 
Asbest-sementli quvurlar vannaga kran yordamida joylanadi. Vannadagi 
suvning harorati 30-50°C bo‘lib, quvur 2-3 kun saqlanadi .Suvning harorati 
saqlash uchun vanna usti qopqoq bilanbekitiladi. 
Isitilgan suv yordamida ishlov beruvchi bo‘limlar. Bu bo‘limlarni bo‘lishi 
asbest-sement quvurlarni xovuzlarga joylashgan va erda saqlashga xojat 
qoldirmaydi. 
Bo‘limlar ikki qismdan iborat, birinchisi boshlang‘ich mustahkamlikni 
olishga imkon beruvchi bo‘lim, ikkinchisi takomillashtirilgan bo‘limdan iborat, 
bo‘limlar tuzilish jihatdan oldingilaridan qolishmaydi. Buyumlar mustahkamlik hosil 
qiluvchi bo‘limdan chiqqan buyumlar, ularni 2-3 qator qilib taxlanganda ham buyum 
og‘irligini ko‘taradi.Buyumlar keyin taxlab beruvchi vosita yordamida 
harakatlantiruvchi aylanmao‘lchami bo‘limlardan zanjirli bo‘limlarga 2-3 qavat qilib 
taxlanadi. Zanjirli bo‘lim davriy tarzda yopiladi, uni harakatga keltirish va 
harakatni to‘xtatishni taxlab beruvchi vosita boshqaradi. Zanjirli bo‘limlarda 
quvurlarni kirib va chiqib turadigan bo‘lagidan tashqari boshqa qismi bir 
bo‘limga joylangan. Bu bo‘lim devorlariga va shiftiga bug‘ chiqaruvchi 
quvurchalar o‘rnatilgan bo‘lib, ular 50-55 darajadagi suvnn sepib beradi. Suv 
sepib beruvchi quvurchalarni bundayjoylashishi quvurlarninafaqat ustki qismi 
balki ichki qismini xo‘llashga imkon beradi. Bu bilan esa asbest-sement 
quvurlarni qotib mustahkamlikka erishishiga sharoit tug‘diriladi. 
Qotish jarayoni uchta bosqichda olib boriladi: 
1 
- Aylanma o‘lchamli bo‘limlarda 6-8 soat ichida, harorat 
30-35°C, havoning nisbiy namligi 80% kam bo‘lmagan sharoitda boshlang‘ich 
qotish. Bu bo‘limlarda quvurlar, nafaqat mustahkamlikka egabo‘ladi, balki 
aylanma harakat davomida silindr ko‘rinishga ega bo‘ladi. 
Yangi qoliplangan quvurlarni ikki ochiq tomoni buzilmasligi, uchun 
qo‘shimcha ishlov berib tekislanadi. Ko‘pincha aylanma o‘lchami 200 mm bo‘lgan 

429 
quvurlarga uzunligi 30 mm bo‘lgan temir yoki yog‘och ponalar bilan bekitiladi. 
Quvur ochiq tomonlari o‘z mustahkamligini olgandan so‘ng ulardagi ponalar 
chiqarib olinadi. 
2 - bosqich - quvurlarni suvli xovuzlarda yoki bo‘lmasa bug‘i bo‘lgan 
bo‘limlarda qotirish. Bu xovuzlarda quvurlar 1,5-3 kun davomida ushlanadi, bu 
muddat asbest-sement quvurni aylanma o‘lchamiga, suvning haroratiga,
ishlatilayotgan sement xossasiga bog‘liq. Bunda suvning harorati 40-60 
darajaga teng bo‘ladi. 
Ikkinchi bosqichda quvurlar mustahkamlikka ega bo‘lgach ularga 
mexanik yo‘l bilan ishlov beriladi. 
3 - bosqich - qotirishni tugallanishi. 
Bu isitilgan omborlarda amalga oshiriladi. Bunda buyumlar o‘z 
o‘lchamiga, xiliga qarab taxlab chiqiladi. Taxlangan quvurlarni (o‘lchami 
d>150 mm) bo‘lsa balandligi 3 metrdan oshmasligi kerak. Agar d= 150 mm 
bo‘lsa balandligi 4 metrdan oshmasligi kerak. Havoning harorati 15°C kichik 
bo‘lmasligi kerak, nisbiy namlik esa 80 foizdan kam bo‘lmasligi kerak. 

Download 6,08 Mb.