3
Kirish
Bugungi kunda fan va texnika sohasida eng tez taraqqiyot qilayotgan fan-
bu yarimo’tkazgich asboblari fizikasidir. Bunga sabab, yarimo’tkazgich
asboblarning inson faoliyatini barcha sohalarida - tibbiyotdan to kosmik
tadqiqotlargacha keng qo’llanishidir. Bunday tez taraqqiyotga yarimo’tkazgich
materiallarning fizik xossalarini uzoq va chuqur tekshirishlar olib keldi. 1900-
yildan boshlab jahonning turli davlatlarining olimlari metall-yarimo’tkazgich
nuqtaviy kontaktini detektrlash-to’g’irlash xossalarini o’rgana boshladilar.
1922-yilda manfiy differensial qarshilikka ega bo’lgan kontaktlar aniqlandi
va o’rganildi. Bular asosida qattiq jism elektr tebranishlari generatorlari
yaratildi.
1937-yilda
esa
eksperimentlar
asosida
har
xil
turdagi
yarimo’tkazgichlar chegarasida tokni to’g’irlash nazariyasi vujudga keldi.
1940-yilda esa bu nazariya ko’p sonli eksperimentlarda tasdiqlandi.
Shu davrdan boshlab, turli turdagi yarimo’tkazgich - yarimo’tkazgich
kontaktidagi oraliq qatlamdagi bo’ladigan jarayonlar o’rganila boshlandi. Lekin,
qator eksperiment natijalari metall-yarimo’tkazgich kontaktidan o’tuvchi tok
nazariyasiga mos emas edi. 1947-yilda yarimo’tkazgich yuzasida, u boshqa
yarimo’tkazgich va metall bilan kontaktda bo’lmagan holda ham, elektron
holatlar mavjudligi haqidagi fikr ilgari surildi. Bu asosida ikkita yarimo’tkazgich
kontaktidan tok o’tish mexanizmining nazariyasi vujudga keldi va u keng
tarqalib, eksperiment natijalariga mos natijalarni berdi. Bu nazariya zamonaviy
yarimo’tkazgichli to’g’irlagichli diodlarning ishlash mexanizmiga asos bo’ldi.
