55
Suv monitoringi, shu jumladan, yer osti suvlari monitoringi o‗zgarishlarni o‗z vaqtida
aniqlash, ularga baho berish, salbiy ja- rayonlarning oldini olish va ularga barham berish uchun
suvlarning holati ustidan olib boriladigan kuzatuv tizimidan iboratdir.
Suv monitoringining tuzilishi, mazmuni va uni amalga oshirish tartibi O‘zbekiston
Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadi, deyilgan.
Yuqorida qayd etilgan barcha moddalar respublikamizda mavjud suv resurslarini muhofaza
qilishning huquqiy asoslari hisoblanib, suv resurslarini muhofaza qilishning asosiy omillari
hisoblanadi. [32-35]
Suv resurslarini muhofaza qilish bosqichma-bosqich profilaktik ravishda amalga oshirilishi
shart. Tabiatdagi yer usti (daryo, ko‗l, dengiz va atmosferadagi suv bug‘‗lari), yer osti va
atmosfera yog‗in suvlari-tabiatdagi barcha (er usti, yer osti va atmosfera yog‗in) suvlarning birlik
qonunidir (akad. V.I. Vernadskiyning tabiatning obektiv qonuni).
Demak, barcha yer usti va yer osti suvlarining asosiy manbai atmosfera yog‗in suvlaridir.
Oxirgi 10-20 yillar davomida atmosfera havosining haddan tashqari ifloslanganligi va
zaharlangan ligi (turli chiqindilar, changlar, tutunlar, qurum va boshq.) tufayli turli erigan
moddalarga to‗yingan, deyarli «kislotali yomg‗irlar» hisobiga shakllanayotgan yer usti va yer
osti suvlari, yog‗in yer yuzasiga kelib tushmasdan, bu bosqichda ma‘lum darajada ifloslangan
suv mavjud bo‗lib, shakllanishning keyingi bosqichi yer yuzasi bo‗ylab jilg‗a va soylarni tashkil
etishida yoki yer ostiga shimilishida tuproqdagi turli eriydigan moddalar va iflosliklarga to‗yinib
yanada ifloslanmoqda. Ana shunday jarayonda shakllangan yer usti va yer osti suvlari
obektlariga kelib quyilayotgan turli oqova (kommunal-ro‗zg‗or, sanoat, chorvachilik majmualari
va fermalari, sug‗oriladigan yerlardan chiqarilayotgan zovur tashlama) suvlar ta‘sirida bu suvlar
yanada kuchliroq ifloslanmoqda, bulg‗anmoqda va zaharlanmoqda.
Shunday qilib, suv resurslarini ifloslanishdan, bulg‗anishdan va zaharlanishdan muhofaza
qilish, xuddi tibbiyot sohasidagidek, profilaktik ravishda amalga oshirilishi kerak, ya‘ni
ifloslanma- gan, toza, turli maqsadlar uchun yaroqli yer usti va yer osti suvlari shakllanishi
uchun birinchi navbatda, atmosfera havosi va tuproqning musaffoligini ta‘minlash zarur.
Muhofaza qilishning ikkinchi bosqichida shakllangan yer usti va yer osti suvlarini turli iflos va
ayrim hollarda zaharli oqova suvlar bilan ifloslanishiga yo‗l qo‗ymaslik muhim ahamiyatga ega.
