hirləşməsindən yaranmışdır) adlandırılmışlar. Burada gəmi kimi ıstifadə olunan barjları
sahil boyu gedən atlar vasitəsilə çəkirdilər. Yerdəyişmənin belə üsulu küləkdən asılı
olmadığı üçün işi müntəzəm cədvəl üzrə təşkil etmək mümkün idi. XVII əsrin
sonlarında Hollandiyada bir neçə trekvart kanalı şəbəkəsi fəaliyyət göstərirdi. Trekvart
daşımaları ictimai nəqliyyat xarakteri almış və ictimai nəqliyyatın digər növlərindən
(dəmir yolu, konka və s.) iki yüz il qabaq mövcud olmuşdu.
XIX əsrdə daxili sularda paroxodlar istifad ə olunmağa başladı. Robert Fultonun
yaratdığı kürək çarxlı ilk paroxod Qudzon çayında Nyu - Yorkla Olbani arasında 5 uzel
sürətlə (9 km/saat) reyslər edirdi. 1819 - cu ildə kürək çarxlı Amerikan gəmisi
«Savanna» ilk dəfə Atlantik okeanını keçdi, lakin yolun çox hissəsini gəmi yelkənlər
altında getdi.
İlk vintli paroxod Arximed 1838 - ci ildə ingilis fermeri Frensis Smit tərəfındən
tikildi. Kürək çarxlarından kürək vintinə keçidlə əlaqədar olaraq paroxodların üzmə
keyfiyyətləri xeyli yaxşılaşdı. Bu, ona gətirdi ki, XX əsrin başlaıığıcında paroxodlar
yelkənli gəmiləri tam olaraq sıradan çıxardı.
Drezden gəmiçiliyi dünyada ən böyük çarxlı paroxod donanmasına malikdir. Onun
tərkibində 1879 - 1929 - cu illərdə tikilmiş doqquz paroxod vardır. Onların hamısı hal -
hazırda istismardadırlar. Hər il Drezden gəmiçiliyi yeddi yüz min sərııişin daşıyır.
Reyn çayında 1913 - cü ildə tikilmiş Goete paroxodu indi də işləyir. Bu gəmi dünyada
ən böyük çay paroxodudur.
İsveçrə qədim çarxlı paroxodların böyük donanmasına malikd ir. Belə paroxodların
beşi Firvaldştet gölündə, beşi Cenevrə gölündə, ikisi Sürix gölündə, qalanları bir - bir
Briyens, Tun və Boden göllərində işləyir.
Avstriyanm Traunze gölündə 1871 - ci ildə tikilmiş Gisela çarxlı paroxodu işləyir.
Avstriyanın 1912 -ci ildə tikilmiş digər çarxlı paroxodu Schönbrunn Dunay çayının
Avstriyaya mənsub hissəsində xidmət göstərir.
ABŞ - ın qədim çarxlı paroxodları Missisipi çayında istifad ə edilir. Bu
paroxodların avropalı həmcinslərindən fərqi yan çarxlar əvəzinə arxa çarxın istifadə
olunmasıdır.
2003 - cii ilin mayında Krasnoe Sormovo zavodunda dünyada ilk dizel -
elektroxod gəmisi «Vandal» ın 100 illiyi qeyd olunurdu. Çay tankeri olan «Vandal» ilk
qırx ilini Şeksnada xidmət etdikdən sonra, 1941 - ci ildə Xəzər gəmiçiliyinə verilmiş və
Böyük Vətən müharibəsi illərində Bakı nefti daşımışdır. ömrünün son illərini isə Kür
çayında xidmət etmiş və hətta Şirvan şəhər çay körpüsündə dayanan gəmidə muzey
yaratmaq təşəbbiisü də olmuşdur.
Çay nəqliyyatmda paroxodlardan başqa müxtəlif dövrlərdə meydana gəlmiş sualtı
qanadları olan, hava yastıqlı gəmilər, bərələr, su taksisi, çay tramvayı, çay avtobusu
kimi tanınan gəmilər, həmçinin qlisser gəmiləri də istifadə olunur.
