Bunday potentsiallar xilma-xilligi potentsiometrik yacheykaning elektr harakatlantiruvchi kuchi (EHK) degan nom bilan ataladi:
𝐸𝐻𝐾 = ∆𝜑 = 𝜑𝑡𝑎𝑞. – 𝜑𝑖𝑛𝑑. (2.1)
Demak, qandaydir bir metal plastinkasini suvga tushirganda, uning
yuzasida ikki qavatli elektr qatlamini hosil bo’lishi bilan bog’liq jarayon
kuzatiladi. Metalning kristal panjaradan iborat ionlari suvning qutb
molekulalarining ta’siri ostida ajraladilar va suvga o’tib uni musbat zaryadlaydilar
(
𝜑
+
). Elektronlar metalning, uni manfiy zaryadlagan (
𝜑
˗
) holda, yuza qatlamida
qoladilar. Natijada metal va aralashma o’rtasida dinamik
muvozanat o’rnatiladi:
Me – ne
¯
↔ M
n+ Metalning eritma – metal yuzasi ajralish fazasining
chegarasida ikki qatlamli elektr qatlam hosil bo’ladi.
Metal-eritma chegarasida hosil bo’lgan potentsiallar farqi ∆φ
= φ
+
– φ
–
(muvozanat paydo bo’lgan sharoit yuzaga kelish sharti bilan), teng
kuchli, ya’ni muvozanat elektrod potentsiali deb ataladi.
Elektrod potentsiali (EP) kattaligining eritmadagi ionlar faolligiga
bog’liqligi Nernst tenglamasida aks etadi:
𝜑
𝑝
= 𝜑
0
+
𝑅𝑇
𝑛𝐹
ln 𝑎
𝑀𝑒
𝑛+
(2.2)
Bu yerda
𝜑
0
– standart elektrod potentsiali, Voltlarda o’lchanadi; R = 8,314 Dj/(mol·K) – universal gaz doimiysi; T – absolyut harorat (K); n –
elektrodli reaksiyada ishtirok etuvchi elektronlar soni; F=96500 Kl/mol
-1
–
Faradey doimiysi;
a Me
n+
–eritmadagi reaksiyada qatnashayotgan moddani
oksidlangan va qaytarilgan formasi ionlarining (ushbu misolda metal ionlarining)
faolligi.
2.3 Elektr-kimyoviy usullarda elektrodlar
Tahlilning potentsiometrik uslubida elektrodlarning ikkita asosiy
toifalaridan foydalaniladi:
- fazalari orasidagi chegarada elektronlar ishtirokida reaksiyalar
kechadigan, ya’ni elektron almashinuvchi elektrodlar (birinchi va ikkinchi
