Suv transporti. Suv transporti deb, suv orqali yuklarni yoki
yo‘lovchilami tashuvchi transportga aytiladi. Tashish tabiiy (daryo,
dengiz, ko‘llar, okeanlar) orqali va sun’iy (kanal, suv omborlari
va h.k.) yo‘li bilan amalga oshiriladi.
Suv transporti 2 ga bo‘linadi:
1. Dengiz orqali.
2. Ichki suvlar orqali.
Daryo transporti. Yuk va yo‘lovchilarni, asosan, ichki suv
yo‘llari orqali tashuvchi transport turiga kiradi. Daryo transporti
quyidagilarga bo‘linadi:
104
1. Magistral daryo yo‘llari yoki xalqaro davlatlar o'rtasidagi
tashqi savdoni amalga oshirishga xizmat qiiish (Dunay, Oder,
Reyn, Amur).
2. Rayonlararo
daviat ichidagi yirik rayonlararo tashish
(Volga, Missisipi, Amudaryo).
3. MahalUy, ya’ni rayonlararo yuklami tashishni amalga oshi
rish.
Daryo transporti bir necha davlatlarda mavsumiy ish ko‘rsa-
tishiga qaramay, transportning boshqa turlariga qaraganda ancha
samaraliroqdir. Masalan, katta daryolarda kemachilikni tashkil
qilishning birinchi bosqichidagi xarajatlar temir yo‘lni tashkil
qilishdagi xarajatlardan 8—10 marta arzon. Magistral daryolarda
yuklami tashish temir yo‘l narxlaridan 55 %, avtotransportdan
3—5 barobar arzon bo‘ladi. 2010-yilga kelib, 0 ‘zbekistonda suv
yo‘llarining umumiy uzunligi 2800 km ga yetdi. Amudaryo,
Panjdan Mo'ynoqqa qadar paroxodlar qatnovi amalga oshirildi.
Daryo suvining kamayishi va Orol dengizining qurib borishi
natijasida suv yo‘llari keskin qisqardi, ammo shunga qaramay,
2010-yili daryo transportida 1420 ming t yuk tashildi. 0 ‘rta Osiyo
paroxodchiligi Turkmaniston, 0 ‘zbekiston, Tojikiston o‘rtasida
taqsimlandi. 1994-yili may oyida 0 ‘zbekiston Respublikasida
joylashgan daryo floti bo'Iinmalarini boshqarish tartibi qayta tashkil
etildi. 0 ‘rta Osiyo paroxodchiligi 0 ‘zbekistondagi bo‘linmalari
negizida «Termiz daryo porti», «Qoraqalpog‘iston daryo floti» ishlab
chiqarish birlashmalari tashkil etildi. «
0
‘zavtotrans« korporatsiyasi
huzurida daryo floti ishini muvofiqlashtirish bo‘yicha boshqarma
tuzildi. Respublikada Termiz daryo porti, Shorlovuq, To‘rtko‘l,
Beruniy, Qoratog‘, X o‘jayli bandargohlari, Amudaryo orqali
To‘rtko‘l-Xonqa, Chalish-Beruniy suzma ko‘priklari, Xo‘jayli
kema ta ’mirlash zavodi ishlab turibdi. Termiz porti 2,5 mln. t
yuk qabul qiiish, jo ‘natish quwatiga ega. Afg‘onistonning Xayraton
bandargohi orqali eksport-import yukiari yetkazib berishda xalqaro,
shuningdek, biijalar, zemlesoslar, suzuvchi port kranlari va boshqa
yordamchi kemalar, texnika vositalari bor. Respublika suv yo‘lla-
rining umumiy uzunUgi 1000 km ga yaqin. Xalq xo‘jaligi yukiari,
asosan, Termiz — Xayraton, Shorlovuq — To‘rtko‘l, Xo‘jayli —
105
To‘rtko‘3, Xo‘jayli — Beruniy, Qoratog‘ — Taxiatosh yo‘nalish-
larida tashiladi.
0
‘zbekistonning port va bandargohlari temir
yo‘ilari bilan bog‘langan. Daryo floti uchun m utaxassislar
Chorjo‘v daryo texnikumi va Odessa floti injenerlari institutida
tayyorlanadi.
|
