|
"Tasdiq layman " maktabning ma’naviy-ma’rifiy ishlar
|
| bet | 10/38 | | Sana | 24.11.2023 | | Hajmi | 29,06 Mb. | | #104674 |
Bog'liq GEOGRAFIYA TO\'GARAK 68 SOATLI TO\'LIQUyga vazifa: Uyda o`qib, xaritadan o`rganib kelish.Test krassvordlar tuzish
18 –mashg'ulot
Mavzu. Yer postining harakatlari
I. Mashg'ulot maqsadi:
a) ta’limiy: O'quvchilarga mavzu boyicha ma'lumot berish _
b) Tarbiyaviy O'quvchilarda tabiatga hurmat hususiyatlarini shakllantirish
s) rivojlantiruvchi: Geografik xaritalar bilan ishlash ko'nikmalarini rivojlantirish
II. O'tilgan mashg'ulot yuzasidan muloqot uyushtirish.
III.Yangi mavzu bayoni:
Uyga vaziva: Yangi mavzuni o'qib test va krossvordlar tuzib kelish
19 –Mashg'ulot
Mavzu: Hind okeani.
I. Mashg'ulot malarqsadi:
a) ta’limiy: O'quvchilarga mavzu boyicha ma'lumot berish _
b) Tarbiyaviy: O'quvchilarda tabiatga hurmat hususiyatlarini shakllantirish
s) rivojlantiruvchi: Geografik xaritalar bilan ishlash ko'nikmalarini rivojlantirish
II. O'tilgan mashg'ulot yuzasidan muloqot uyushtirish.
III.Yangi mavzu bayoni:
Hind Okeanı - kattaligi jihatidan dunyodagi uchinchi yirik okeandir. Yer maydonining taxminan 20% egallagan. G`arbdan Afrika va Arabiston yarimoroli, shimoldan Osiyo, sharqdan esa Hindiston yarimoroli, Zond orollari va Avstraliya bilan o`ralgan. Maydoni 76 mln. km. kv.
Eng sho`r okean, eng issiq ko`fazi mavjud, eng katta suv osti deltasi bor, o`simlik va hayvonlarga eng kambag`al okean, neft va gaz qazib olish bo`yicha birinchi o`rinda turadi.
Geografik o`rni.Sanskrit yozuvida hind so`zi “sug`oradigan” yoki “daryo”
XVШ аср охирида инглиз денгизчиси Жеймс Кук Ҳинд океанида дастлабки чуқурлик ўлчаш ишларини олиб борди.
Ҳинд океанининг ўртача чуқурлиги 3700 м, энг чуқур жойи-Зонд чўкмасида 7450 м, майдони 75 млн. км2 га тенг. Шимолий муз океани - Ер юзидаги океанлар орасида энг кичиги (дунё океани майдонининг 4 фоизини, майдони 13,1 миллион км.кв. хажми 17 млн.км.куб. ни ташкил қилади.
Шимолий муз океани дастлаб мустақил океан сифатида 1650 йилда голланд географи В. Верениус томонидан ажратилган ва ўша даврда Гиперборей океани деб аталган.1845 йилда уни Лондон география жамияти Шимолий Муз океани деб атади.
Ҳинд океани сайёрамизда ўзига хос жойлашганлиги билан ажралиб туради. Бу океан шимолда Евросиё билан ўралган ва Шимолий Муз океани билан туташмаган. У Тинч океанидан Катта Зонд ороллари ва Австралия орқали, Тинч океани билан чегараси эса тасмания ороли меридиани орқали ўтади.
Ҳинд океани соҳиллари қадимда тараққий этган районлардан биридир. Одамларнинг тахминларига кўра денгизда сузиш бу океанда бошқа океанлардан олдин, тахминан 6 минг йил илгари бошланган. Океанда сузиш маршрутлари таoрифини биринчи бўлиб араблар қолдирган. Европа географияси учун Ҳинд океани ҳақидаги маoлумотлар Васко да Гама давридан (1497-1499 йиллар) тўплана бошлади XVШ аср охирида инглиз денгизчиси Жеймс Кук бу океанда дастлабки чуқурлик ўлчаш ишларини олиб борди.
Океанни комплекс ўрганиш Х1Х аср охирида бошланди. Энг йирик тадқиқотлар “Челенджер” кемасида инглиз экспедицияси томонидан олиб борилди. Бироқ Ҳинд океани ХХ аср ўрталаригача кам ўрганилган эди. Бизнинг давримизда кўп мамлакатларнинг илк тадқиқотчи кемаларида ўнлаб экспедициялар океан табиатини ўрганмокда. Унинг бойликларини аниқламоқда.
Океанннинг ўртача чуқурлиги 3700 м, энг чуқур жойи ва Зонд чўкмасида 7450 м, майдони 75 млн. км2 га тенг. Океанда шелpф катта майдонга эга эмас. Океан таги бошқа океанлардаги каби энг катта майдонга эга. Уни кўплаб қирлар кесиб ўтган. Океаннинг ғарбий қисмид Африкадан жанубда Ўрта Атлантика тоғ тизмари билан туташган сув ости тоғлари чўзилган. Тоғ тизмасиниинг ўрта қисмида чуқур ёриқлар, ер қимирлаб ва вулкандлар отилиб турадиган районлар жойлашган.
Океан бир неча табиат минтақасида жойлашган. Тропик минтақада атрофдаги қуруқликлар таoсирида сув массалари турли ҳусусиятларга эга бўлган комплекслар таркиб топади. Тропик минтақасининг ғарбий қисмида ёғин кам ёғади, буғланиш кўп, қуруқликдан сув деярли қуйилмайди. Сувнинг шўрлиги юқори. Минтақанинг шимоли-шарқий қисмида, аксинча, ёғин кўп ёғади ва Ҳимолай тоғларидан оқиб тушувчи дарёлар кўп микдорда чучук сув келтиради.
Жанубий мўoтадил минтақанинг сувлари қишда совуқ, ёзда бир оз илиқ бўлади. Тез-тез бўлиб турадиган довуллар юзадаги сувларни аралаштириб туради. Бу ерларни “увилловчи” кенгликлар дейилади, тўлқинлар кўп, юзлаб километргача хеч пасаймай тўхтовсиз югуриб юради.
Ҳинд океанининг табиий бойликларини умуман олганда ҳозирча етарли даражада ўрганилмаган ва ўзлаштирилмаган. Океан шелpфи фойдали қазилмаларга бой. Форс қўлтиғи тагидаги чўкинди жинслар орасида нефт ва табиий газнинг жуда катта конлари борлиги аниқланган.
|
| |
