• VII-ODarsda foydalaniladigan jihozlar
  • Xl-Yangi mavzu bayoni: Yer po‘sti yuza qismidagi tog‘ jinslarining g‘ovak, b o ‘shliq va yoriqlaridagi suvlar yer osti suvlari
  • Rivojlantiruvchi maqsad -




    Download 3,7 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet13/87
    Sana19.02.2024
    Hajmi3,7 Mb.
    #158581
    1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   87
    Bog'liq
    Geografiya fani to\'garak

    Rivojlantiruvchi maqsad - O'quvchilarni mustaqil ishlash, ijodiy izlanish, guruxlarda 
    ishlash orqali bilim olishga, xotirani mustahkamlashga, tez fikrlash, fikrni aniq 
    ifodalashga o'rgatish, til madaniyatini o'stirish.
    V-Dars turi: 
    Yangi tishuncha va qonunlarni o'rgatuvchi dars.
    VI-Darsda foydalaniladigan metodlar: Hamkorlik texnologiyasi, "Aqliy hujum" ,
    VII-ODarsda foydalaniladigan jihozlar: ko'rgazmalar
    VIII-Tashkiliy qism:
    a)salomlashilsh 
    b)navbatchi axboroti
    c)davomatni aniqlash 
    d)uyga vazifani tekshirish
    IX-Darsning rejasi:
    ajo'tilgan mavzuni takrorlash 
    b) yangi mavzu bayoni 
    c)mustaxkamlash. 
    d) O'quvchilarni 
    baxolash
    X-O'tilganlarni takrorlash:
    1. Dunyo okeani qaysi okeaniardan tashki! topgan?
    2. Yevrosiyodagi ichki va chekka dengizlar nom ini ayting.
    3. M aterik sayozligi deb okeanlarning qaysi qism lariga aytiladi?
    4. Q o‘ltiq deb nim aga aytiladi. M isollar keltiring.
    Xl-Yangi mavzu bayoni:
    Yer 
    po‘sti yuza qismidagi tog‘ jinslarining g‘ovak, b o ‘shliq va 
    yoriqlaridagi suvlar yer osti suvlari deyiladi. Yer osti suvlari hosil 
    bo‘lishi uchun quruqlikka yetarli miqdorda yog‘in (qor, yomg‘ir) yog‘ib 
    turishi va yuzadagi tog‘ jinslari suvni chuqurga o ‘tkazib yuboradigan 
    darajada g£ovak b o iish i zarur. Suvning yerga tez yoki sekin shimili- 
    shi tog4 jinslarining g‘ovaklik darajasiga b o g iiq . M asalan, shag‘al, 
    qum suvni yaxshi o‘tkazadi. Shuning uchun shag‘al, yirik qum, qum 
    suvni o‘tkazuvchi jinslar deyiladi.
    G ra n it, o h a k to sh , qu m tosh, gil singari jin s la r suvni yaxshi 
    o‘tkazmaydi. Shunga ko‘ra ular suvni o‘tkazmaydigan jinslar deb ata- 
    ladi. Yer po‘stining yuza qismidagi tog‘ jinslari qatlam-qatlam bo‘lib 
    yotganligidan yer osti suvlari ham qatlamlar hosil qiladi. G ‘ovaklik- 
    larida suv bo ‘lgan qatlamlar suvli qatlamlar deyiladi.
    Ikkita suv o ‘tkazmaydigan qatlam orasida joylashgan suvli qat-


    lam suvi qatlamlar orasidagi suv deb ataladi. Bu qatlamga suv maz- 
    kur qatlam yer yuzasiga chiqqan joylardan kiradi. Agar tog‘ jinslari 
    qatlamlari tovoq shaklida bo‘lsa, yer osti suvlari bosimli bo‘ladi. 
    Bunday joylarda burgc qudug‘idan suv favvora hosil qilib, otilib 
    chiqadi. Bunday quduqlar artezian quduqlar deyiladi (40- rasm).
    Yer yuzasidagi g‘ovak jinslar orasidagi suvlar grunt suvi deb ata­
    ladi. G runt suvlari sathi qish va bahorda qor erib, yomg‘ir ko‘p 
    yog‘ib turganligi sababli yuqori bo‘ladi. Yozda, kuz boshida esa 
    pasayib qoladi.
    Grunt suvlari tog‘ jinslaridagi g‘ovaklar orqali past tomonga asta- 
    sekin siljiydi (oqadi). Ular jarlarda, daryo vodiylarida, pastliklarida 
    yer yuzasiga chiqib, buloqlami hosil qiladi (41- rasm).
    Hozirgi vaqtda, qishloqlarda, ayniqsa, choilarda juda ko‘p quduq­
    lar qazilgan. Ulaming suvi aholi, sanoat korxonalari va xo'jaliklar 
    ehtiyojlariga sarflanadi. Yer osti suvlari miqdori chegaralangan. Shu- 
    ning uchun ularni tejab, isrof qilmasdan sarflashimiz zarur.
    Dunyoning ayrim joylarida tarkibida turli tuzlar, gazlar va boshqa 
    mineral moddalar erigan yer osti suvlari mavjud. Ular mineral suv­
    lar deyiladi. Bunday suvlardan esa turli kasalliklarni davolash uchun 
    foydalaniladi. Turli sanatoriyalar va kurortlar aynan shunday bu- 
    loqlar yoniga quriladi. 0 ‘zbekistonda shifobaxsh suvlar hisoblanadi.

    Download 3,7 Mb.
    1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   87




    Download 3,7 Mb.
    Pdf ko'rish