|
Yer poNtining okean lijjiBog'liq Geografiya fani to\'garakYer poNtining okean lijji
\
OKEAN
t
4 - rasm.
Litosfcraning tuzilishi.
yuzasidagi barcha relyef shakllari ichki va tashqi kuchlarning hosilasidir.
Asosiy relyef shakllariga tog‘ va tekisliklar misol bo‘ladi. Tog‘lar
quruqlikning 40% ini, tekisliklar esa 60% ini egallaydi.
Yer shari quruqligining eng past nuqtasi — 405 m ga ( 0 ‘lik dengiz),
eng baland nuqtasi 8848 m ga (Jomolungma yoki Everest) teng. Shulami
hisobga olib, barcha relyef shakllarini mutlaq balandligiga ko‘ra quyida-
gicha taqsimlash mumkin. Dengiz sathidan past — cho‘kma va botiqlar
(0 metrdan past), pasttekisliklar (0 metrdan 200 m gacha). Agar relyef
shakli katta maydonlami egallasa va 0 metrdan past bo‘lsa ham pasttekis-
lik deb atash mumkin. Masalan, Kaspiybo‘yi pasttekisligi — 28 m past.
Tekislik 200—500 m, qir-adirlar va past tog‘lar 500—2000 m, o‘rtacha
balandlikdagi togMar 2000—3000 m, baland tog‘lar 3000—5000 m,
eng baland tog‘lar 5000 m dan balandliklarda joylashadi. Bular
quruqlikning asosiy relyef shakllari hisoblanadi.
Okeanlar tubining relyefi ham murakkab tuzilishga ega. Materiklaming
deyarli 35% i dengiz va okean suvlarining tagida joylashgan. Ular tekis
yuzali dengiz sayozligiga (shelfga) to ‘g ‘ri keladi va 200 m chuqurlikka
qadar davom etadi. Undan pastda qiyaroq materik yonbag‘ri yoki
batial
(yunoncha,
chuqur)
3000 m gacha,
abissal
(yunoncha,
tubsiz
) 6000 m
gacha va
okean botiqlari
(6000 m dan chuqur) mintaqalari joylashgan.
Okean tubi relyefida uzluksiz davom etadigan (uzunligi 60 ming km)
0 ‘rta okean tizmalari, vulkanik tog‘lar, cho‘kmalar, tekislik — havza,
soylik va platolar mavjud.
|
| |
