«tasdiqlayman»

«TASDIQLAYMAN» TTA o‘quv ishlari bo‘yicha prorektori, professor Teshaev O.R. «_____» ______________2016 yil.

1. Fan: IChKI KASALLIKLAR

2. Toshkent -2016

• 
  Talabalarni ko‘krak qafasidagi og‘riq bilan bog‘liq muammolarni hal qilishga o‘rgatish;
  
• 
  Talabalarni ko‘krak qafasidagi og‘riq bilan bog‘liq muammolar mavjud bo‘lganda o‘z vaqtida tashxis qo‘yishga o‘rgatish;
  
• 
  Talabalarni ko‘krak qafasidagi og‘riq bilan birga kuzatiladigan kasalliklarni farqlashga o‘rgatish;
  
• 
  Ko‘krak qafasida og‘riq bezovta qilgan bemorlarning muammolarini yechish orqali zarur bilim, malaka va amaliy ko‘nikmalarni takomillashtirish (ma’lumotlar yig‘ish, muammolarni aniqlash va bemorni ob’ektiv ko‘rikdan o‘tkazish, shuningdek laborator-asbobiy tekshiruvlarni asosli tayinlash mahorati);
  
• 
  Talabalarni ko‘krak qafasida og‘riq bo‘lgan bemorlarni olib borish tamoyillarini asosli tanlashga o‘rgatish;
  
• 
  Talabalarni QVP va OP sharoitida ko‘krak qafasida og‘riq aniqlangan bemorlarda davolash-profilaktika choralarini asosli amalga oshirish va kuzatuv olib borishga o‘rgatish.
  

1. 
   Bemorlarning ushbu muammosini tahlil qilishda talabalarning bilimlarini baholashning muhim jihatlari quyidagilardan iborat bo‘lmog‘i lozim:
   

• 
  Bemorning turmush tarzi sifatiga ta’sir ko‘rsatgan asosiy muammoni aniqlay olish;
  

• 
  Ratsional anamnez yig‘ish uchun yordamchi savollar bera olish;
  

• 
  Xavf omillari mavjudligini ajrata bilish;
  

• 
  Ushbu muammoga sabab bo‘lishi mumkin bo‘lgan kasalliklar va xolatlarni sanab chiqish;
  

• 
  Bemorni asosli ob’ektiv ko‘rikdan o‘tkazish;
  

• 
  QVP va OP sharoitida laborator-asbobiy tekshiruvlarni asosli tayinlay olish;
  

• 
  QVP va OP dan tashqarida qo‘shimcha tekshiruvlar o‘tkazish zaruriyatini aniqlay bilish;
  

• 
  Olingan ma’lumotlar asosida ushbu muammoning asosiy sababini (tashxisini) aniqlay bilish;
  

• 
  UAV malakaviy tavsifnomasi asosida bemorni olib borish tamoyilini aniqlay olish;
  

• 
  Dorilarsiz davolash bo‘yicha maslahatlar berish;
  

• 
  Isbotlarga asoslangan tibbiyot tamoyillariga suyangan holda dorilar bilan davolashni bilish;
  

• 
  Sog‘liqni saqlashning birlamchi tizimida o‘tkaziladigan profilaktika chora-tadbirlarni aniqlay olish;
  

• 
  Ko‘krak qafasida og‘riq bilan birga kechadigan kechadigan kasalliklarga chalingan bemorlarni QVP va OP sharoitida kuzatish va reabilitatsiya qilish tamoyillarini aniqlay olish.
  

3. 
   Ko‘krak qafasida og‘riq bezovta qilgan bemorlarning muammolarini hal qilishda talaba nimalarni bilishi zarur:
   

Bemorlarni shifokorga murojat qilishga ko‘pinchalik yurak soxasidagi og‘riq sabab bo‘ladi Ko‘krak sohasidagi og‘rikni sababchilari ko‘p bo‘lishiga qaramay oilaviy shifokor aniq tashhis ko‘ylguncha barcha og‘riklar kardiogen deb xisoblab hayotga havf soluvchi asoratlarni oldiniolishi zarur. Ushbu holatda UASh vazifasi birinchi bo‘lib hayotga havf soluvchi miokard infarkti, O‘ATE, spontan pnevmotoraks, aortaning qavatlanuvchi anevrizmasini xolatlarini vaktida aniklashga yo‘llantirilgan. Yukoridagi ko‘rsatilgan tashhislarni istisno kilingandan so‘ng UASh ko‘krak sohasidagi og‘riqlarni qiyosiy tashxis o‘tqazishi kerak. Bu sindrom aholi orasida ko‘p uchraydigan neyrosirkulyator distonii (NSD) va yurak ishemik kasalliklari (stenokardiyalar) xolatlarda ham ko‘p uchraydi. UAShdan diagnostika, birinchi yordam ko‘rsatish, bemor qaerda KVP yoki ShVP davolanishi yoki mahsus statsionarlarga yuborilish zarurligini aniqlash uchun undan chuqur bilimlar egallagan bo‘lishi kerak. Shu sababli ushbu mavzu UASh tayyorlash dasturiga kiritilgan.

Ushbu mavzuni yoritish jarayoni talabalarani anatomiya, fiziologiya, patologik fiziologiya, patologik anatomiya, mikrobiologiya, bioximiya, terapiya, ichki kasalliklar propedevtikasi, klinik farmakologiya fanlarida olgan bilimlariga assoslanadi. Dars jarayonida olgan bilimlari boshka ichki kasalliklarini o‘rganish jarayonida foydalanadi.

NSD Kardial tipida yurak tez urishi, yurak urushi buzilishi, shikoyatlari mavjut bo‘lsa ham QB o‘zgarishsiz qolishi, ba’zi holatlarda jismoniy zo‘riqishda nafas qisishi, ob’ektiv tekshiruvda yurak faoliyati o‘zgarishlari – taxikardiyaga moyinlik, yakkol namoyon bo‘lgan nafas aritmiyasi, qorincha usti ekstrasistoliyasi, paroksizmal taxikardiya, ba’zida EKGda T tishchaning baland yoki pasayganligi aniqlanadi.

NSD Gipotenziv tipi surunkali qon-tomiretishmovchiligi belgilari bilan kechadi (sistolik AD 100 mm rt. st. pastligi) buning asosida vena gipotenziyasi, kamroq xolatlarda arteriyalar gipotenziyasi yotadi. Ko‘pchilik bemorlarda pereferik qon-tomir qarshiligi balandligida yurak otish kuchi pastligi aniklanadi (fakat 25% xolatlarda yurak zarb hajmi kuchi balandligi aniklanadi). Ba’zi bemorlarda simpatik faollik pasayishi aniqlanadi. Ko‘p holatlarda tez charchashga, mushak xolsizligi,bosh og‘rig‘iga (och qolish sababli), oyoq - qo‘l uvishishi, ortostatik buzilishlarga moyillik hushdan ketish holatigachan. Ko‘p bemorlar astenik tana tuzilishga ega: terisi rangpar, qo‘l kaftlari muzdek va nam, ortostaz xolatida taxikadiya va puls QB pastligi. NSD Gipertenziv tipi QB tranzitor ko‘tarilishi, shu bilan birobarin bemorlarni xolati o‘zgarmaydiva bu xolat birinchi bo‘lib tibbiy ko‘rik paytida aniklanadi. Ba’zi xolatlarda bemorlar tez charchashga, bosh og‘rigiga, yurak tez urishiga shikoyat qilishi mumkun. NSDning ushbu shakli chegaradosh arterial gipertenziyaga xos belgilarga to‘gri keladi.

Birinchi bshlib davolash ishlari asosiy kasallikga yo‘llantirilgan bo‘lishi lozim (nevroz, patologik klimaks va h.k.), patogenetik davo (sedativ preparatlar, zarur bo‘lsa xolinilitiklar, adrenoretseptor blokatorlari, simptomatik davo gipotenziv, antiaritmik va boshqalar. Barcha holatlarda kun tartibi to‘gri shakillanishi kerak ishlash, dam olish, to‘liq uyqu, jismoniy harakat(suzish, yongil atletika),chiniqish. Shu bilan birobarin fizioterapiya, balneoterapiya, sanator-kurort davolanish ko‘lanishi zarur.

Vegetativ krizlarni davolash 10 mg seduksen parenteral yuborish bilan boshlanadi. Adrenergik krizda beta-adrenoblokatorlar tavsiya etiladi (masalan, parenteral yoki ichishga inderap), diastolik AD yakkol ko‘tarilganda alfa-adrenoblokatorlar (fentolamin, tropafen). Xolinergik krizda teri ostiga atropin, platifillin qilinadi, ko‘shimcha QB yakkol ko‘tarilishida, nafas qo‘zgalishida—gangleron.

STENOKARDIYa - miokardni qon bilan ta’minlanishi buzilishi sababli ko‘rak sohasida keskin og‘riq xosil bo‘lishi – yurak ishemik kasalligini klinik shakli. Stenokardiyada og‘riq quydagi belgilar bilan kechadi: 1) xuruj ko‘rinishga ega, boshlanishi, kamayishi, to‘xtashini aniq vaqti bor; 2) aniq xolatlarda xosil bo‘ladi, 3) nitroglitserini (til ostiga berilganda 1 – 3 dakikadan keyin) ta’sirida kamayyadi yoki to‘la o‘tib ketadi. Zo‘rikish stenokardiyani sababchisi ko‘p xolatlarda yurish: tezlikni oshirganda, balandlikga ko‘tarilganda, og‘ir yuk ko‘targanda, ko‘p mikdorda ovqat iste’moldan keyngi yurish, yuziga shamol keskin urilishi bo‘ladi. YuIKni atipik ko‘rinishlarida, og‘riqning sababchilari noaniq bo‘lishi mumkun. Boli, proisxojdenie kotorыx ne yasno, mogut nablyudatsya pri IBS. Stabil stenokardiyani intensivligiga qarab funkional sinfga bo‘linadi

I FS stabil stenokardiya hurujlari kam, fakat jismoniy zo‘riqishdan so‘ng paydo bo‘ladi. Agar stabil stenokardiya hurujlari odatiy jismoniy faolikdan keyin paydo bo‘lsa II FS kiritiladi, ho‘rujlar minimal odatiy jismoniy faolikdan so‘ng paydo bo‘lsa III FS kiritiladi. IV FS- huruj xar qanday jismoniy xarakat, ba’zida tinch holatda ham paydo bo‘ladi.

Stenokardiyani har qanday boskichida to‘g‘ri tashhis ko‘yishda asosan to‘g‘ri va to‘la yig‘ilgan anamnez yordam beradi. Noaniq xolatlarda jismoniy zo‘riqish bilan o‘tkaziladigan sinamalar ko‘llanadi (veloergometrik sinama), bu yashirin mavjud bo‘lgan koronar yetishmovchiligini aniklash uchun yo‘llantirilgan sinama. Tashxis qo‘yilishida quyidagi ketma ketlikdagi sxema bo‘yicha asosiy savollar hal etiladi: og‘riq tabiati koronar (anginoz)mi, infarktoldi stenokardiyaning belgilari bormi, xuruj paydo bo‘lishiga yurakdan tashqari a’zolarning kasalligi sabab bo‘lmadimikin? Faqatgina shu 3 ta savolga qat’iy ravishda berilgan rad javoblari og‘riqlarning paydo bo‘lishiga olib kelgan boshqa sabablarni qidirib topish uchun asos bo‘la oladi: bemorning og‘riq sezgisi rivojlanishiga sabab bo‘lgan boshqa a’zolar kasalligi topilishi shu vaqtning o‘zida bemorda yurak ishemik kasalligining ko‘rinishlaridan biri bo‘lgan stenokardiya xurujlari rivojlanganligini inkor etolmaydi.

Stenokradiyaning turli variantlarni ambulator davolash. Xurujni davolash: bemorni tinchlantirish, o‘tirgan holatda bo‘lsa maqsadga muvofiq, til tagiga 1 tabletka nitroglitserin yoki 1-2 tomchi 1%li eritmasini shakarga tomizib berish , 2 yoki 3 daqiqadan so‘ng agar samara kuzatilmasa yana qayta; valokordin - 30 – 40 tomchi sedativ maqsadda; yondosh kasalliklarni davolash , ayniqsa hazm tizimi kasalliklarini; atreoskleroz profilaktikasi; bemorning xarakat faolligini saqlab qolish va sekin asta (bemorning funksional imkonlarini hisobga olgan ravishda).

Metodning asosiy holatlari: auditoriyada bir nechta nomerlangan vazifalar osib qo‘yiladi . /ar bir kichik guruhga (2-3 odam) 10 min. ajratiladi. bu vaqt ichida guruhlar o‘z javob variantlarini muhokama etib, yozib qo‘yadilar va keyin o‘zaro vazifalarni almashinadilar. Sung jamoaviy tarzda har bir guruhning javob variantlari muhokama etiladi va eng optimal javob tanlanadi.

Masalan: “ko‘krak qafasidagi og‘riqlar” mavzusi kardialnogo tipa NSD yuzasidan topshiriq.

1. 
   Kardialnogo tipdagi NSD klinika i diagnostikasi.
   
2. 
   Xarakteristika stabilnoy stenokardiyadagi og‘riqlarning xarakteristikasi.
   
3. 
   Stenokardiyani ambulator davolash.
   

1. Kardial tipdagi NSD tashhisi AQB o‘zgarishisiz kechuvchi yurak urib ketishi, yurak to‘xtab urishi, ba’zida jismoniy ishda hansirash shikoyatlariga, ba’zan ob’ektiv ko‘rikda yurak tomonidan taxikardiyaga moyillik, yaqqol nafas aritmiyasi, bo‘lmachalar ekstrasistoliyalari, taxikardiya paroksizmlari, noadekvat yurak zarb hajmi va boshqa o‘zgarishlarga asoslanib qo‘yiladi. Ba’zida EKGda o‘zgarishlar T tishcha voltajining o‘ta baland yoki past bo‘lishi mumkin.

2. Stenokardiyada og‘riqlar quyidagi xususiyatlarga ega: 1) xurujsimon bo‘ladi 2) ma’lum vaziyatlarda yuzaga keladi 3) nitroglitserin ta’sirida o‘tib ketadi. Stenokardiya xuruji yuzaga kelishi uchun shart sharoitlar: asosan yurgandan keyin tez yurishda, yuqoriga ko‘tarilishda , shamolga qarshi harakatlanganda, to‘yib ovqatlangandan keyin yurganda, yoki ohir ustki kiyimlar bilan yurganda. Tabiati noma’lum bo‘lgan og‘riqlar YuIKning atipik variantlarida uchraydi.

3. Stenokradiyaning turli variantlarni ambulator davolash. Xurujni davolash: bemorni tinchlantirish, o‘tirgan holatda bo‘lsa maqsadga muvofiq, til tagiga 1 tabletka nitroglitserin yoki 1-2 tomchi 1%li eritmasini shakarga tomizib berish , 2 yoki 3 daqiqadan so‘ng agar samara kuzatilmasa yana qayta; valokordin - 30 – 40 tomchi sedativ maqsadda; yondosh kasalliklarni davolash , ayniqsa hazm tizimi kasalliklarini; atreoskleroz profilaktikasi; bemorning xarakat faolligini saqlab qolish va sekin asta (bemorning funksional imkonlarini hisobga olgan ravishda).

1. Bemor 28 yosh, UASh ga murojaat qildi. Oxirgi yarim yil davomida davriy ravishda yurak urib ketish xurujlari, biroz AQB ko‘tarilishi, yurak sohasida jismoniy ish bilan bog‘liq bo‘lmagan uzoq muddatli sanchuvchi og‘riqlar, jizzakilik, uyqu buzilishi, bosh og‘riqlari, holsizlikka shikoyat qildi. O‘z holatini asabiylashuv bilan bog‘laydi. Ob’ektiv ko‘rikda ichki organlar tomonidan o‘zgarishlar aniqlanmadi. AQB 140/85 mm.rt.st.

EKG: o‘zgarishsiz

1. Yuqoridagi shikoyatlar va o‘zgarishlar bilan keluvchi kamida 3 ta kasallikni sanab;

2. Tahminiy diagnoz;

3.Qo‘shimcha tekshiruv usullari;

4.Yurak sohasidagi og‘riqlar differensial diagnostikasida qaysi tekshiruv usuli hal qiluvchi ahamiyatga ega va bu tekshiruvning o‘tkazilishiga kamida 4 ta ko‘rsatmani aniqlang;

5. UASh taktikasi.

2. Bemor 24 yoshda, UAShga murojaat etdi. 2 yildan beri yurak sohasida muzlash xissi, havo yetmaslik xissi, ayniqsa yotganda va o‘tirganda 2-5 min.gacha davom etadi. Fizik zo‘riqishda ahvoli yomonlashmaydi. Ob’ektiv: bemor labil, kaftlari nam, yuz giperemiyasi. Ichki organlar tomonidan o‘zgarishlar yo‘q. AQB 140/90 mm rt.st. YuUS, puls 90 ta 1 min.da, aritmik.

EKG o‘zgarishsiz

1. Yuqoridagi shikoyatlar va o‘zgarishlar bilan keluvchi kamida 4 ta kasallikni sanab;

2. Tahminiy diagnoz;

3.Qo‘shimcha tekshiruv usullari;

4.yuklamali EKGdan tashqari yana qanday tekshiruvlar orqali yashirin koronar yetishmovchilikni aniqlash mumkin (kamida 3 tasini sanang) ;

5. UASh taktikasi.

2. Tahminiy diagnoz;

3.Qo‘shimcha tekshiruv usullari;

4.yuklamali EKGdan tashqari yana qanday tekshiruvlar orqali yashirin koronar yetishmovchilikni aniqlash mumkin (kamida 3 tasini sanang) ;

Yurak tonlari aniq, ritmik. Yurak chegaralari o‘zgarmagan.Tili nam , ildizi kulrang karash bilan qoplangan. Qorin palpatsiyasida epigastriy, ko‘proq chap tomonda ohriq mavjud.UQT: Nv – 90 g/l., eritrotsitlar 2,8 x 10¹², leykotsitlar 6,4 x10⁹, SOE -10 mm/ soat.

2. Tahminiy diagnoz;

3.Qo‘shimcha tekshiruv usullari;

4.yuklamali EKG o‘tkazishga kamida 5 ta qarshi ko‘rsatmani aniqlang.

5. UASh taktikasi va davolash prinsiplari.
5. 48 yoshli bemor asabiylashgandan keyin birdaniga uzoq davom etuvchi to‘shortidagi og‘riqlar paydo bo‘lgan va chap qo‘lga uzatilgan. UAShga murojaat qilgan. Anamnezidan: umurtqa pog‘onasining buyin ko‘krak qismi osteoxondrozi va aretrial gipertenziya bilan og‘riydi. 12 yildan buyon kuniga 15-20 sigaret chekadi. Ob’ektiv: bemor umumiy ahvoli o‘rta og‘ir, qo‘zg‘aluvchan. Yurak tonlari bo‘g‘iqlashgan, ritmik. YuUS 104 ta 1 min. AQB 150/90 mm rt.st.

EKG: ritm sinusli, ST segment ko‘tarilgan I, aVL, V2-3, III aVF, V5-6da retseprok o‘zgarishlar.

2. Tahminiy diagnoz;

3.Qo‘shimcha tekshiruv usullari;

4. Dogospital etapda sizning taktikangiz, dorilarning dozasini sanab o‘ting

2. Tahminiy diagnoz;

3.Qo‘shimcha tekshiruv usullari;

4. Kamida 4 ta ushbu kasallikning atipik variantlarini sanab bering.

EKG: ritm sinusli, I, II i aVL da ST segmenti izoliniyadan 2 mmga pastga tushgan, 2 fazali T tishcha.

1. Yuqoridagi shikoyatlar va o‘zgarishlar bilan keluvchi kamida 4 ta kasallikni sanab;

2. Tahminiy diagnoz;

3.Qo‘shimcha tekshiruv usullari;

4. Bu kasallikka olib keladigan kamida 10 ta risk omilini sanab o‘ting.

1. Yuqoridagi shikoyatlar va o‘zgarishlar bilan keluvchi kamida 4 ta kasallikni sanab;

2. Tahminiy diagnoz;

3.Qo‘shimcha tekshiruv usullari;

4. Bu bemorni davolash uchun samarasi isbotlangan kamida 4 ta guruh dori vositalarini sanab o‘ting.

Testlar:

1. 026. Quyidagi holatlarda Stenokardiya diagnozini to‘la inkor etish mumkin:

a) og‘riq ko‘krak qafasining o‘ng qismida bo‘lsa

b) og‘riq epigastriyda bo‘lsa

v) agar og‘riq ovqatdan keyin yuzaga kelsa

g) nitroglitserin samara bermasa

d)xech bir sanalgan xolatlarda
2. 028. Qay holatlarda nostabil stenokardiyasi bo‘lgan bemorlarga tezkor ravishda selektiv koronarografiya o‘tkazilishi kerak?

a) troponinlar miqdori baland bo‘lganda

b) troponinlar miqdori normal bo‘lganda

v) ritmning og‘ir buzilishlarida

g) to‘liq atrioventrikulyar blokadada

d) koronorografiya umuman o‘tkazilmaydi

a) to‘satdan o‘lim yuz berish xavfi

b) doim ijobiy oqibatlar

v) Qtishchali o‘tkir miokard infarkti

g) stabil stenokardiyaga transformatsiya

d) Qtishchasiz MI

a) uyda davolash

b) kardioreanimatsiya yoki reanimatsion bo‘limga tezkor gospitalizatsiya

v) shifoxonaga rejali gospitalizatsiya

g) QVPda davolash

d) shifoxonaning umumiy terapiya bo‘limiga gospitalizatsiya

a) oldingi devor o‘tkir MI

b)orqa devor o‘tkir MI

v) pastki devor o‘tkir MI

g) yon devor o‘tkir MI

d) oldinga tarqalgan o‘tkir MI

a) koronar qon tomirlarni kengaytirishi

b) kollaterallarda qon aylanishini kuchaytirishi

v) sistem vazodilyatatsiya, miokard qo‘zg‘alishi va kislorodga talabini kamaytirishi

g) aortaga ta’siri

d) venalarga ta’siri

a) musbat

b) manfiy

v) shubhali

g) sog‘lom insonga xos

d) sinamani takrorlash kerak

a) miokard ssintigrafiyasi

b) koronarografiya

v) ergovin bilan proba

g) yurak magnitnorezonansnaya tomografiyasi

d) shifoxonada davolangach veloergometriyani takrorlash

a) mitral yetishmovchilik

b) aortal stenoz

v) pulmonal stenoz

g) qorinchalararo to‘siq defekti

d) trikuspidal yetishmovchilik