|
Texnik ijodkorlik va dizayn
|
| bet | 3/8 | | Sana | 30.05.2024 | | Hajmi | 173 Kb. | | #258004 |
Bog'liq 1Kurs ishi Olimjonova.D (2)ijodkorlik - bu ma'lum bir mavzu uchun ilgari noma'lum narsani yaratishga, kashf etishga hissa qo'shadigan faoliyat. Yana bir nuqta ijodiy faoliyat ko'lami bilan bog'liq. Ijtimoiy amaliyotda, qoida tariqasida, ijodkorlik kashfiyot, ixtiro, ratsionalizatsiya kabi yangilik toifalari bilan o'lchanadi. So'nggi paytlarda tashkiliy va texnologik jarayonlarga yangilik kiritish bilan bog'liq innovatsion (innovatsion) faoliyat haqida ko'p narsa aytildi. Ammo bunday faoliyatni ratsionalizatsiya deb atash mumkin. Texnologiya fani darsi maktabdagi boshqa fanlar uchun umumiy didaktik prinsiplarni qoʻllasada, uning oʻziga xos xususiyatlari ham mavjud. Oʻquvchilar bilish faoliyati bilan emas, balki yaratish faoliyati bilan shugʻullanadilar. Texnologiya fani predmetlari, qurollari, jarayonlari oddiy oʻrganish obyekti sifatida emas, balki oʻquvchilar ishlarini faollashtiruvchi koʻrsatmalilik vositasi, didaktik material, taʼlimning texnik vositasi sifatida xizmat qiladi. O‘quvchilarning bilishga oid qo‘llanilgan usullarni, paydo bo‘lgan muammo va uni yechish yo‘llarini tushunishi bo‘yicha fikr yuritishi, tahlil etishi, o‘quvchilarning individual tarzda erishgan natijalarini aniqlashda ko‘maklashishi, jamoa bo‘lib yaratilgan ta’limiy natijalarini aniqlashi, izlanishli, ta’limiy vaziyatlarning asosiy texnologik elementlari: motivatsiya, muammolar qo‘yish, vaziyat ishtirokchilari tomonidan muammoni yechish, ta’limiy natijalarni namoyon etish, ularni bir-birlari bilan qiyoslashdan iborat.
Biroq, o‘quvchilarning ijodkorligi nisbatan soddaroq jarayon bo‘lganligi sababli keltirilgan bosqichlarni o‘quvchilarning ijodkorligiga, bevosita tadbiq qilib bo‘lmaydi. O‘quvchilarni mehnatga tayyorlashda ijodkorligini rivojlantirish yo‘llari pedagog olimlar tomonidan ko‘rsatib berilgan. Ijodkorlikka bo‘lgan ehtiyoj, psixofiziologik jihatdan qaralganda, o‘z rivojlanishida bir nechta bosqichlarda amalga oshadi. Bulardan birinchisi mayl-ehtiyojning eng sodda shakli bo‘lib, inson tomonidan ongli boshqariladi. Ikkinchi, nisbatan yuqoriroq rivojlanish bosqichi bo‘lgan havas ham inson tomonidan ongli boshqarilib, u shaxsning ma’lum buyum yoki hodisaga nisbatan munosabatlari majmuasini ifodalaydi. Uchinchi, eng murakkab bosqich bo‘lgan qiziqish xohish va u bilan bog‘liq bo‘lgan tushunchalar asosida yuzaga keladi. Qiziqish hayotdagi tashqi ta’sirlar, shaxs faoliyati hamda ta’lim-tarbiya jarayoni ta’sirida shakllanib boradi. Bu holatlar psixologik omillar - diqqat, idrok, tushuncha, xotira, fikrlash, sezgi va iroda xislatlariga sezilarli ta’sir ko‘rsatib, shaxsning shakllanishida alohida muhim ahamiyat kasb etadi.
O‘quvchilar ijodkorlik faoliyatida diqqat, psixik faoliyatning yo‘naltirilishi bilan birga uning to‘planishi mazkur faoliyatga hech qanday aloqasi bo‘lmagan boshqa narsalardek, hamma faoliyatdan diqqatni chalg‘itish demakdir. Diqqatning bir joyga to‘planishi deganda mazkur faoliyatga butunlay berilish, unga ozmiko‘pmi chuqur e’tibor berish tushuniladi. Qiziqish bilimlarning ongli, puxta, barqaror, anglangan holda o‘zlashtirilishida ko‘nikma va malakalarni shakllantirishda shaxs qobiliyati, zehni, o‘quvchanligi rivojlanishiga, olamni mukammalroq bilishga, bilim saviyasini kengayishiga yordam beradi. Qiziqish motiv singari borliqning mo‘jizakor tomonlarini bilishga, fan asoslarini egallashga, faoliyatning turli-tuman shakllariga nisbatan ijodiy yondashishni vujudga keltiradi. O‘quvchilarni ijodkorlikka mas’uliyat bilan munosabatda bo‘lishini shakllantiradi, o‘quvchilarda ishchanlik, g‘ayrat shijoat, egilmas irodani tarkib toptirishga puxta shart-sharoit yaratadi.O‘quvchilarning texnik ijodkorligini tashkil qilishda ikki o‘zaro bog‘liq vazifani e’tiborga olish lozim. Ularning birinchisi o‘quvchilar ijodkorlik faoliyatida mustaqil fikrlashini rivojlantirish, bilimlarni egallashdagi intiluvchanligi, ilmiy dunyoqarashini shakllantirilishi bilan; ikkinchisi - o‘zlashtirilgan bilimlarni ta’limda va amaliy faoliyatda mustaqil qo‘llay olishga o‘rgatish bilan belgilanadi. Texnik ijodkorlik o‘quvchilar egallayotgan bilimlarining mustahkamligi va mukammalligini ta’minlash, ularda faol va mustaqil fikrlovchi shaxs xislatlarini shakllantirish, aqliy qobiliyatlarini rivojlantirishga xizmat qiluvchi faoliyat turi hisoblanadi. Bu holat, ayniqsa bo‘lajak mehnat va kasb ta’limi o‘qituvchilarining fan asoslarini o‘zlashtirishida, keyinchalik bu jarayonga bevosita rahbarlikni amalga oshirishda ijodiy ishlar shakllarini ishlab chiqishida muhim ahamiyat kasb etadi. Ijodkorlik faoliyatida o‘quvchining psixologik xususiyatlari aqliy yaratuvchanlik, ixtiroga moyilligi, hohishi va bevosita qiziqishlari muhim ahamiyat kasb etadi. Agar biz ijodiy faoliyatni psixologik-pedagogik yondashuv nuqtai nazaridan ma’lum bir mavzu uchun yangi bilim, ko‘nikma va boshqalarni olish shaklida yangi qadriyatlarni yaratish jarayoni deb hisoblasak, ijodkorlik esa bunday faoliyat sifatida qaraladi. Ma’lum bir mavzuga ilgari noma’lum bo‘lgan narsalarni kashf qilish yoki yaratishga hissa qo‘shadi. Bu yondashuvning asosiy vositalari: intuitiv fikrlash, ijodiy tasavvur, mantiqiy fikrlash dizayndagi shaxsiy-faoliyat yondashuvi ta’lim maydonini loyihalashda ijodiy faoliyat sifatida qaraladi.U faqat ham mualliflar, o‘quv jarayoni sub’ektlari, xususan, o‘quvchi, madaniyat va shaxsning muloqotida paydo bo‘lishi mumkin. Shuni aytish joizki, ta’lim jarayonida ijodiy faoliyatni samarali tashkil etishni amalga oshirish o‘quv sharoitlarini yaratishga, o‘qitish usullarini ushbu aniq shartlarga asosan tanlashga bog‘liq; ijodkorlikning o‘ziga xosligi va o‘rganilayotgan materialning xususiyatini, o‘quvchilarning loyihalashtirish metodiga egaligini hisobga olgan holda, loyihalashtirish metodi o‘quvchilarning o‘quv va ilmiy-tadqiqot faoliyatida ijodiy o‘z-o‘zini anglashi va unda ijodiy o‘zini-o‘zi rivojlantirish asosini tashkil etadi. O‘quvchilarning ilmiy tadqiqot faoliyatini tashkil etish ijodkorlikni rivojlantirish va kasbiy ko‘nikmalarni shakllantirish usullaridan biridir.O‘quvchining ijodkorlik qobiliyatlarini rivojlantirish bugungi kunda texnika taraqqiy etayotgan davrda bu muhim omillardan biridir. Ijodkorlik faoliyatida qobiliyat muhim bir omil hisoblanadi. Lekin qobiliyat o‘zi nima?
|
| |
