|
Texnika xavfsizligi
|
| bet | 16/128 | | Sana | 13.05.2024 | | Hajmi | 3,22 Mb. | | #230053 |
Bog'liq ХФХ маърузалар матниTayanch iboralar: faoliyat xavfsizligini boshqarish (“inson-muhit” tizimi), xavfsizlikni boshqarish vazifalari, ergonomika, muhandislik texnologiyasi, antropometriya, biomexanika.
IV-bob.
Ma’ruza № 4
Hayot faoliyati xavfsizligining iqtisodiy aspektlari va psixologiyasi
Reja:
Hayot faoliyati xavfsizligi psixologiyasi.
Hayot faoliyati xavfsizligining iqtisodiy aspekti asoslari.
Hayot faoliyati xavfsizligi psixologiyasi
Xavfsizlik tipidagi shaxsning shaxsiy-psixologik tavsifnomasi. Uzoq asrlari davomida eksvizit vaziyatlarda inson tartibi va faoliyatining o’zgarishi belgilab kelinmoqda. Qadimiy Spartda askarlarni harbiy xizmatga olish uchun qo’rqinchli vaziyatlarda kim qizarsa xizmatga olingan, kim oqarsa xizmatga olinmagan. Bunda askar boshiga qon quyilib, u qo’rqmas bo’ladi. Rus-yapon urushi vaqtida G.E. SHumov “askarlarning jangi kutish vaqtida ularning ruhiy holatlarni” tasvir etgan. Bu ularga xos bo’lmagan behalovatlikda oddiy holatlar uchun sezgirlikning oshishi. Harakatlar koordinaciyasi o’zgarardi, qo’l barmoqlari bo’ysunmasdi, gugurtlar sinar edi, tamaki sochilib tushardi, xusnixati o’zgarardi. Yurak urushi tezlashardi, nafas olishi tezlashardi va notekis bo’lardi, og’iz va tomoq qurib qolardi. Yuqori ta’sir o’tkazuvchanlik (vnushaemostь) sezilar edi.
Favqulotda vaziyatlarga ta’sirlanmoqning biopsixologik darajasida 2 turga bo’linadi:
Ta’sirlanuvchanlikning tormozlovchi turi “mimik niqobda” keskin ifodalanadigan mushaklarning kuchlanishi bilan, harakatlar va holatlar erkin emasligi bilan, diqqat to’plash, passivligi, psixik jarayonlar oqimining sekinlashi, o’ziga xos “emocional enertligi” bilan tavsiflanadi. Bu turdagi insonlar uchun dong qotib qolish, kar bo’lmoq, loqaydlik, fikrlashning sekinlanishi xosdir. Bunday holat qotib qolish hosoblanadi.
Ta’sirchan turdagi ta’sirlanuvchanlik behalovatlik, ko’p gapirish, harakatlanuvchi a’zolarining zo’riqishi, qabul qiladigan qarorlarining tez-tez o’zgartirishi, bir faoliyatdan boshqasiga oson o’tish, muloqotda o’zini tuta bilmaslikda ifodalanadi. Bunday odamlar xavfli bo’lib, u vahimaga tushib, xavf markazi hududiga tushishi mumkin.
Psixologlar psixologik jarayonlarga chidamliligining pasayishining umumiy umumif tendenciyalarini qayd qilinmoqdalar, bu esa o’z navbatida faoliyatning fizik parchalanishiga, insonning ishini davom ettirishda o’zini chetlashtirishga olib keladi.
Insonning yuqori darajadagi rivojlangan ijodiy xususiyatlari, har xil va kutilmagan holatlarda ruhiy zo’riqish (stress)ni egish tizimini shakllantirishga imkon beradi.
Insonning o’z-o’ziga bo’lgan munosabatlari turlari. Insonning ruhiy zo’riqish holatidagi xulqiga uning o’z-o’ziga munosabatlari turlari ta’sir qiladi. Ruhiy zo’riqish holatida insonning o’z-o’ziga munosabatlarining 3 turlari mavjud:
Ekstremal holatda o’ziga qurbondek munosabatda bo’lish, bunday munosabat stessni oshiradi, bunday munosabat “oddiy-egoistik” deyiladi;
O’ziga qurbondek va qimmatlidek munosabatda bo’lish, bunday munosabat ob’ektiv-individual va u shaxsni o’z-o’zini himoya qilishga yordam beradi.
O’ziga qator odamlardek munosabatda bo’lish, bu munosabat ruhiy zo’riqish vaqtida samarali faoliyatni saqlashga yordam beradi.
Vaziyatga munosabat, uning xavflilik bo’yicha differenciallashuvi. Travmatik ruhiy zo’riqish ta’siri vaziyatda tajribali harakat.
Insonning travmatik vaziyatdagi hulk-atvori, insonning uni qanday qabul qabul qilishiga va u jamoaga xavfliligi qandayligiga bog’liq bo’ladi. Xavfli vaziyatga munosabat berilgan vaziyatga jamoa tomonidan xavflilik ahamiyatidan va o’zida emocional va aqliy og’irlikni olgan individ uchun shaxsiy ma’nosidan iborat.
|
| |
