18
Birinchi 2 ta usul nafakat to‘liq tavsiflash uchun balki kelgusidagi ishlar xaqida xam etarli
ma`lumot bera olmaydi. Buni e`tiborga olib, ishlab chiqarish jarayonini
loyihalashda TBTJ
tuzilishidan foydalanish, texnologik jarayon elementlarining o‘zaro bog‘lanishini tasavvur qilish
maqsadida ularni tartib grafi deb xisobga olish kerak.
Buyumga ishlov berish jarayoni grafida (8- rasm) xar kanday texnologik operatsiya ma`lum
operatsiya tartibida joylashgan. Operatsiyalar tartibi texnologik jarayoni operatsiyalarini navbatma
– navbat bajarishni ta`minlaydi. TJ grafida tartib raqamini qayd qilinishi
operatsiyani bajarish
tartibini o‘zida ifodalab ko‘rsatadi va texnologik jarayon ma`lumotnomasida ushbu operatsiyani
topish uchun xizmat qiladi. Tikuv buyumlariga ishlov berish va yigish bo‘yicha texnologik
operatsiyalar ma`lumotnomasi tikuvchilik korxonalarida buyum turiga tuziladi. Ma`lumotnoma
shakli aniq buyum modeli uchun qo‘llaniladigan operatsiyalarning texnologik ketma –
ketligi
shakliga o‘xshaydi.
Tikuv buyumlarini tayyorlash texnologik jarayonini yo‘naltirilgan «daraxt» ga o‘xshatish mumkin.
Tikuv buyumlarini tayyorlash texnologik jarayon grafini qurishda buyum birligini, ya`ni boshqa
detallar bilan ko‘proq konstruktiv-texnologik bog‘lanishga ega bo‘lgan detalni shartli ajratishdan
boshlash kerak. Buning uchun buyumda detallarni o‘zaro bog‘lanish matritsasi tuziladi (1-jadval),
undagi detallarning tartib raqami ostida boshqa detallar bilan konstruktiv –texnologik bog‘lanishi
«1» va bog‘lanish bo‘lmaganda «0» bilan belgilanadi.
1-jadval
Tikuv buyum detallarini o‘zaro konstruktiv – texnologik bog‘lanish matritsasi
Detal
kodi.
01
02
03
04
05
06
07
Bog`lanish
yig`indisi
01
-
1
0
1
0
1
1
4
02
1
-
1
0
0
0
1
3
03
0
1
-
1
0
0
0
3
V.x.
g
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1
1
19
8-rasm. Texnologik jarayon grafi strukturasi
Bog‘lanish bo‘yicha katta yig‘indiga ega bo‘lgan detal asosiy deb qabul
qilinadi va jarayon graf
qurishda u o‘rtaga joylashtiriladi.
Buyumga ishlov berish jarayonini grafini qurishda buyumga ishlov berish xususiyatlarini e`tiborga
olish lozim Buyum detallariga parallel ishlov berish grafda parallel zanjir bilan belgilanadi
Detallarni yoki buyum birligini yig‘ishda ularni yig‘ish boshlanishi bir darajada ko‘rsatiladi. Bu
jarayon grafda ularni yig‘ish bo‘yicha zanjirdan iborat o‘ziga xos rombikni xosil qiladi.
Buyumga ishlov berishda rombiklar «yoki – yoki» xolatni tavsiflab beradi, ya`ni ishlov berishda u
yoki boshqasi birinchi ishtiroq etadi. Natijada mexnat taksimoti
sxemasi tuzilgandan keyin, ikkala
zanjir ketma-ket bajariladi, chunki ikkala zanjirdagi operatsiyalar bitta detalga oid bo‘lganidan
parallel amalga oshirish mumkin emas.
Tikuv buyumlariga ishlov berishning texnologik xususiyatlaridan biri shundaki, shartli nom olgan -
«suzuvchi» operatsiyalardir. «Suzuvchi» operatsiya buyumga ishlov berishning aniq istalgan davr
oralig‘ida bajarilishi mumkin (9-rasm). Masalan, ko‘ylakning choklarini yorib dazmollash,
erkaklar kuylagi chuntagini dazmollash ularni
tayyorlagandan keyin emas, balki buyumga ishlov
berish so‘ngida bajarish mumkin. Jarayon grafida bunday operatsiyalar shartli ravishda oraliq vaqt
ko‘rsatilgan xolda asosiy jarayon sifatida beriladi.
a b v g d
9-rasm Tikuv buyumlarini ishlab chiqarish texnologik jarayonida operatsiyalarni joylashtirish
taribini o‘ziga xosligi
a-ketma-ket ishlov berish; b-parallel ishlov berish; v,g-«yoki-yoki»;
d-«suzuvchi» operatsiyalar.
Buyum bo‘laklarini yig‘ish sxemasi qurilgandan keyin uning elementlari buyumga ishlov berish
ketma-ketligiga mos xolda operatsiyalar guruxi bilan to‘ldiriladi. Operatsiyalar bilan to‘ldirilgan
buyum detallari va bo‘laklarini yig‘ish sxemasi TBTJ grafini ifodalaydi.
Nazorat va muxokama savollari.
1. “Texnalogik jarayon” va “Ishlab chiqarish jarayon”larining tushinchasi.
2. Tikuv korxonalirining oqim turlari va ularning tavsifi.
3. Texnologik jarayon goafini tuzish.
