69
2. Chiqishda tayinlangan uzunlikdagi qiymat shakllanadi.
3. Berilgan ixtiyoriy
𝑥
bo‘yicha ℎ(𝑥) oson hisoblanadi.
4. Berilgan ixtiyoriy
𝐻
bo‘yicha ℎ (𝑥) = 𝑁 tenglikdan 𝑥
ni
hisoblab topib bo‘lmaydi (bir tomonlilik xossasi).
5. Olingan
𝑥
va 𝑦 ≠ 𝑥
matnlar uchun ℎ(𝑥) ≠ ℎ(𝑦)
bo‘ladi
(kolliziyaga bardoshlilik xossasi).
Xesh funksiya yordamida uzatilayotgan ma’lumotlar yaxlitligini
tekshirishning sodda ko‘rinishi 3.8-rasmda keltirilgan. Jo‘natuvchi
xabarning xesh qiymatini hisoblaydi va uni qabul
qiluvchiga xabar bilan
birgalikda yuboradi. Qabul qiluvchi dastlab xabarning xesh qiymatini
hisoblaydi va qabul qilingan xesh qiymat bilan taqqoslaydi. Agar har
ikkala xesh qiymat teng bo‘lsa, ma’lumotning yaxlitligi o‘zgarmagan,
aks holda o‘zgargan deb topiladi. Odatda xesh funksiya kirishda
ma’lumotdan tashqari hech qanday qiymatni
talab etmagani bois,
kalitsiz
kriptografik funksiyalar deb ham ataladi (kalit talab qiluvchi
ma’lumotlarning yaxlitligini ta’minlash usullari ham mavjud).
Hello !
Hello !
Xesh
qiymat
Hello !
Xesh qiymat
Xesh funksiya
Hello !
Xesh funksiya
Xesh qiymat
Xesh qiymat
Yaxlitlikni
tekshirish
Haqiqiy
xabar
Jo‘natilgan
xabar
Qabul
qilingan xabar
3.8-rasm. Xesh funksiya asosida ma’lumotlar yaxlitligini tekshirish
Yuqorida keltirilgan usulda xavfsizlik muammosi jiddiy bo‘lgani
bois, undan amalda foydalanilmaydi. Ya’ni, hujumchi tomonidan faqat
ma’lumot o‘zgartirilgan holda yaxlitlikni tekshirish imkoniyati mavjud.
Biroq, hujumchi ma’lumotning xesh qiymatini almashtirish orqali
foydalanuvchini osonlik bilan ma’lumot yaxlitligiga ishontirishi
mumkin.
Ushbu muammoni bartaraf etuvchi –
xabarlarni
autentifikatsiyalash kodi (message authentication code, MAC) tizimlari
70
mavjud bo‘lib, unga ko‘ra biror maxfiy kalit asosida ma’lumotning xesh
qiymati hisoblanadi (3.9-rasm).
MAC
=?
MAC
MAC
Kalit
Kalit
Ma’lumot
Ma’lumot
