Struktur optimallaşdırma – texnoloji prosesdə əməliyyat, keçid və gedişlərin
strukturunun, yəni onların ardıcıllığının təyin edilməsi məqsədi ilə bu üsuldan
istifadə edilir.
Funksional optimallaşdırma – Bu üsul həll olunan məsələlərin tipinə görə
parametrik optimallaşdırmaya oxşardır. Lakin funksional optimallaşdırma zamanı
texnoloji parametrlərin konkret optimal qiymətlərini deyil, bu parametrlərin bəzi
arqumentlərdən asılı olaraq dəyişmə funksiyalarının tapılması tələb olunur.
Optimallaşdırma xarici və ya daxili ola bilər. Dəzgahdan kənarda yerinə
yetirilən optimallaşdırma prosesinə xarici, dəzgahda bilavasitə emal zamanı yerinə
yetirilən optimallaşdırmaya isə daxili optimallaşdırma deyilir.
10. Birkriteriyalı və çoxkriteriyalı optimallaşdırma
Qarşıya qoyulan məqsəddən asılı olaraq optimallaşdırma birkriteriyalı (və ya
birməqsədli) və ya çoxkriteriyalı (və ya çoxməqsədli) ola bilər.
Birkriteriyalı optimallaşdırma zamanı bir məqsəd funksiyasının ekstremumlarının
axtarılması məsələsi həll olunur.
Çoxkriteriyalı optimallaşdırma zamanı iki və ya daha çox məqsəd funksiyasının
ekstremumlarının axtarılması məsələsi həll olunur. Avtomatlaşdırılmış istehsal
zamani çoxməqsədli optimallaşdırma məsələsi böyük əhəmiyyət kəsb edir.
11. Texnoloji proseslərin optimallaşdırılması mərhələləri
Texnoloji proseslərin optimallaşdırılması zamanı aşağıdakı mərhələlər tələb olunan
ardıcıllıqla yerinə yetirilməlidir:
• tədqiqat obyektinin ilkin öyrənilməsi;
• məqsəd funksiyası və ya optimallaşdırma kriteriyasının müəyyən edilməsi;
• faktorların aprior rütbələnməsi;
• əsas parametrlərin (giriş, funksional və çıxış) ayırd edilməsi;
• məhdudiyyət sisteminin qurulması;
• optimallaşdırma modelinin tərtibi;
• optimallaşdırma məsələsinin həlli metodunun seçilməsi;
• optimallaşdırma metodunun tətbiqi, başqa sözlə desək: optimallaşdırma
məsələsinin həlli.
