"kapalak-galstuk"
bashang kostyumda odat b o id i. Yarqiragan
yirik "kapalak-galstuk" yoshlar avangard libosida moda elementi
bo'ldi. Bu galstukni ayollar ham kiyishardi, u kostyumga
odmiylikni baxsh etadi.
30 yil jun garus yoki sutaj tasmasidan to'qilgan galstuklar
moda bo'lgan.
Xozir ham erkaklar modasi xilma-xilligiga va erkinligiga
qat'iy nazar erkaklar kostyumining asosiy bezagi sifatida galstuk
qoldi. Harbiy forma kiyimida tayyor shakllangan tugunli
orqasida tugmalanadigan galstuk-regaf qoilanadi.
154
Galstuk
- erkaklar modasini darakchisidir. U kylakning
yoqasini kattaligini, burchagini, pidjak elkasining enini, yoqa va
latskanini enini, bel satxini, tugm alam i sonini va joylanishini,
pidjak va shimni enini, poyafzal shaklini belgilaydi.
Galstuk hozir ham rasmiy kiyim belgisidir. Ba'zi rasmiy
marosimlar o'tkazilganda galstuk kiyish marosimni rasmiyligini
bildiradi, galstuksiz marosim o'tqaziladigan bo'lsa, erkinlik
beriladi.
Galstuk yalang'och bo'yinga kiyilib va oldida erkin osilib
to'rsa - beparvolikni ko'rsatadi. Bu libosda ishbilarmon uslubiga
mos kelmaydigan o'ziga xos avangarddir.
XX
asr ikinchi yarmidan galstuk ayollar garderobida ham
qo'llanadigan bo'ldi. Ular rangba-rang matolaridan qilinib,
erkakcha tugunga bog'lanadi. Ayniqsa ishbilarmon ayollarning
rasmiy kiyimda galstuk keng qo'llanadi.
Elpig'ichlar.
Elpig'ichlar tarixi odamzot tarixidan deyarli
qisqaroq emas.
Elpig'ich
ramzi
havo
va
shamol,
nafis,
samoviy
substansiyalar
bilan
bog'lanadi.
Elpig'ich
Uzoq
Sharq
an'analarida shohona ulug'vorlik va oliy hokimyatni ifodalaydi.
Shuningdek, u yovuz jinlarni haydaydi deb ishonishardi. Xitoyda
elpig'ich sakkiz o'lm as avliyoning biri bo'lgan Ujunli Qayunning
belgisi hisoblanardi. Uning yordamida avliyo vafot etganlarni
tiriltirgan deb o'ylashardi. Elipiladigan elpig'ichga qo'shimcha
ravishda Oy ramzi berilrdi, chunki uni ochib yopish Oy fazalari
bilan qiyoslanardi.
Dastlab ular yaproqlardan, xayvonlar terisidan, qushlarni
patidan qilinardi. Sharqda elpig'ichlar palma va lotosni
yaproqlaridan va keyinroq tovus va tuyaqshning patidan
qilingandi. U bilan hashoratlar hadalanardi.
Qadimiy misrliklar elpig'ichni baxt va osmonni osoishtalik
ramziga aylantirishgandi. U bilan faqat fir'avn foydalanishi
155
mumkin edi. Shuning uchun saroyni sharafli lavozimlaridan biri
elpig'ichni chap tomonida olib yuruvchisi bo'lgan. Shunday
burchni odatda fir'avning qarindoshi bajarardi yoki ulug'vor
aslzodalardan biri.
Etrusk va qadimiy yunonlar elpig'ichni tovusni patidan
qilishardi. Rim matronalar (aslzoda ayollar) uchun ham
elpig'ichlar tovusning patidan qilinardi. Tovuslar esa Samos
orolida ustirilardi. Lotincha elpig'ich
falbellnm.
Bundan falbelifer
(
falbellum+ fero-
olib yurish) - elpig'ichni olib yuradigan so'zi
kelib chiqqan. Shunday nom bejiz berilmagan. Rim matronasi
elpig'ichni o'zi ushlamasdan, uni uchun mahsus quli olib yurardi.
Hindistonda elpig'ich quyosh soyaboni kabi hokim ramzi
bo'lgan,
Xitoyda
esa
aslzodalar
ramzi
edi.
Yaponiyada
taxlanmaydigan
("utiva")
va taxlanadigani
C'ogi")
elpig'ichlar
harbiy hokimlik (samuraylar) ramzi bo'lgan.
O'rta Osiyoda taxlanmaydigan elpig'ichlar rangli poholdan
to'qiladi.
Ularning
shakli
yassi
emas
hajmiy.
Shunday
elpig'ichdan tashqari ikki qavat gazlamadan tikilgan va mahsus
yog'och dastaga erkin maxkamlangan, aylantirganda havo
yurgizadigan elpig'ich xozirgacha qo'llanadi.
XVI
asrni oxirida evropa kostyumida
elpig'ich modali
aksessuar bo'ldi. Shubxasiz bu erga elpig'ich Xitoy va
Yaponiyadan kelgan, chunki ular taxlanadigan bo'lgan. Antik
elpig'ichlar esa taxlanmasdi, shunday elpig'ichlam i xozir ham
Rim papni tantanali marosimlarida kurish mumkin. Taxlanma
elpig'ichlam i belbog'ga qistirib yurishgan. Ventarola - XVI asrda
italiya kelinrlarning elpig'ichi.
Elpig'ichga kostyumni boshqa buyum lari kabi badiiy
uslublam i ta'siri bo'lgan.
Barokko va Rokoko davrida modaga charm, pergament,
shoyi, qog'ozdan qilingan elpig'ichlar urf bo'lgan. Ular fil suyagi,
tashbaqa kosasi, sadaf, oltin va kumush, tuyaqush va tovus pati
156
bilan bezatilardi. Elpig'ichlarni atoqli rassomlar bezatishardi
(A.Vatto, F.Bushe). Versal saroyida tantanali marosimlarda
elpig'ichlar muhim rol o'ynagan: ayollar faqat qirolichani
ishtirogida elpig'ichni ochishi mumkin edi. Elpig'ichning mahsus
harakati yordamida ayollar kerakli m aium otni bildirishi mumkin
edi.
Rokoko davridan boshlab Evropa modasida elpig'ich
shaxarliklar modasiga kirdi. Ular avval bal libosi uchun aksessuar
boig an , XX asrda esa oddiy ayollar aksessuari bo'lib qoldi.
Ispaniyada elpig'ich xalq kostyumining ayrilmas qismidir.
Taxlanmaydigan va taxlanadigan zamonaviy elpig'ichlar
turli materiallardan (qog'oz, shoyi, ip gazlama, pat, plastmassa va
b.) qilinib, asosan to'r, rasm, strazlar (sun'iy toshlar) va b. bilan
bezatiladi.
©
Nazorat savollar
1. Ko'p funksiyali kiyimlarga qanday buyumlar kiradi?
2. Kostyumda bosh kiyimning roli?
Bosh kiyimning
funksiyalari?
3.Bosh kiyimni loyihalash kompozitsion asoslari? Bosh
kiyim turlari?
4. Aksessuarlarni o'zgarishiga nima sabab bo ig an ?
5. Qo'lqoplar turi? Q o'lqoplam ing uslubiy echimlari?
Belbog' va kamarlarni tarixiy rivojlanishi?
6. Sumkalarning funksiyalari? Zamonaviy sumka turlari?
Soyabonlar
funksiyalari? Galstukni tarixiy rivojlanishi?
^ i
|
