66
To‘siq qo‘yuvchilarning to‘rga tegib ketish va o‘rta chiziqdan o‘tib ketish kabi
xatolari kamayadi. Sakrashning bunday trayektoriyasida o‘yinchilarga havoda
o‘z harakatlarini muvofiqlashtirish oson bo‘ladi. Biroq, nostandart
vaziyatlarda, bir yoki ikki oyoqda siltanish bilan to‘r bo‘ylab oraliq to‘siq
qo‘yish mos bo‘lishi mumkin. Biroq, havoda to‘rga nisbatan burchak ostida
harakatlanish ko‘pincha texnik xatoliklarga olib keladi.
Yugurish bilan vertikal uchish trayektoriyasida sakrashni ta’minlash qiyinroq
bo‘lsa-da, imkoni mavjud. Vertikal sakrashni joyida
turgan holda bajarish
ishonchliroq, buning uchun avvaldan siltanish joyiga o‘tib olish kerak.
Balandlikda sapchib tushishni yo‘qotmaslik uchun, to‘siq qo‘yuvchlar, o‘z
joyida turib taranglashuvda bukilgan qo‘llarning faol siltanishdan
foydalanishlari zarur. Vaqt yetishmasligi holatlarida taranglashuv holatida
pastga qisqa tushishdan iborat bo‘ladi – bu joyida sakrashdan oldin egilishning
eng yaqin variantidir.
5-vazifa. Hujumchiga samarali qarshi harakat qilishni tashkil etish uchun
qo‘llarini o‘z vaqtida va maqsadga muvofiq tarzda to‘pga to‘g‘ridan-to‘g‘ri
qarshi yo‘nalishga o‘tkazish. To‘siq qo‘yuvchining
havodagi harakatlari
samaradorligini qarab chiqamiz. Itarilishdan keyin yuqoriga harakatlanish
bosqichidayoq to‘siq qo‘yuvchilar o‘z qo‘llarini yuqoriga o‘tkazishlari
maqsadga muvofiqdir. Qo‘llarni yuqoriga ko‘tarish ularning siltanish
harakatlarining tabiiy davomi hisoblanadi. To‘siq qo‘yishda qo‘llarni o‘z
vaqtida yuqoriga ko‘tarish to‘pga noodatiy ertaroq zarba berishlarda (ularning
yuqoriga harakatlanishida trayektoriyaning yuqorilaganda zarbani bajaruvchi
hujumchilar ham uchraydi) yoki to‘siq qo‘yuvchilar kechikkan holatlarda katta
ahamiyatga ega bo‘ladi – to‘pni samarali to‘siqlash ehtimoli shu yo‘l
bilan
oshiriladi. Faqat shunga e’tibor berish zarurki, to‘pni o‘zi turgan tomondan
to‘smaslik uchun qo‘llar to‘rga bevosita yaqin joyda yuqoriga ko‘tarilishi
lozim.
67
Standart vaziyatlarda to‘siq qo‘yuvchi o‘yinchining sakrash trayektoriyasini
yuqori
nuqtasiga yaqinlashuviga qarab, qo‘llarni to‘rning raqib tomoniga
o‘tkazish va (agar zaruriyat bo‘lsa) u yoki bu tomonga qaratish, to‘pning yo‘lini
barmoqlar bilan to‘sish imkoniga ega bo‘lish kerak. To‘siqda, to‘siq
qo‘yuvchilarning to‘p bilan ishlashini amalga oshiruvchi ishchanlik holati
ahamiyatga egadir: tos orqaga surilishi, oyoqlar gavdaga tortilishi kerak, shu
asosda “bukilgan” gavda holatiga erishiladi. Bu deyarli har qanday zarbaga
to‘siq qo‘yish holatlari uchun ham foydali. To‘rga tegib ketish va o‘rta
chiziqdan o‘tib ketish bilan bog‘liq xatolar ehtimoli ham kamayadi. Endi
qo‘llar harakati yordamida to‘siq qo‘yish samaradorligini oshirishning boshqa
shartlarini aniqlab olamiz:
1.
To‘pni barmoqlar yozilgan holdagi kaftlar bilan (bilak bilan emas)
qaytarish maqsadga muvofiq – shunda qo‘lning qaytarish maydoni katta va to‘p
uchushini oldindan bilish imkoniyati yuqori bo‘ladi. Agarda to‘p bitta bilakka
to‘g‘ri kelsa, bunda to‘p to‘siq qo‘yuvchilarning qo‘lidan to‘pni uchush
trayektoriyasini tartibga olish ancha qiyin bo‘ladi,
chunki bitta bilak deyarli
aylana shaklidagi kesimga ega bo‘ladi.
2.
To‘siq qo‘yuvchining qo‘l barmoqlari ochilishini imkon qadar
hujumchining zarbasi beriladigan joyga yaqinroqda bajarish mumkin – shunda
eng katta “otish burchagi yopilishi mumkin” (19-rasm, A holati).
Umumiy holatda esa to‘siq qo‘yuvchilar qo‘llarini raqib tomonga pastroq
sakrashda, to‘r balandligida yuqori sakrashida esa qo‘l uzunligiga qarab
o‘tkazishlari lozim. To‘r ustida barmoqlar shunday mo‘ljal
olishi kerakki,
to‘siqdan to‘pning maydongacha ehtimoliy tushishishini hisobga olish kerak.
Agarda to‘siq qo‘yuvchilar faqat raqib zarbasini “yengillashtirish” maqsadida
harakat qilgan bo‘lsalar, buni himoyachilar qabul qilishi kutilsa, unda qo‘llarni
yuqoriga cho‘zish kerak.
68
19-rasm.
3.
To‘siq qo‘yuvchilar to‘pning zarba berish yo‘nalishi va trayektoriyasini
aniqlagach, o‘z nigohlarini to‘pdan hujumchiga o‘tkazishlari lozim. Bu hujum
joyini aniqroq belgilashga va sakrash holatiga o‘z vaqtida o‘tishlariga,
shuningdek, hujumchi zarbasi yo‘nalishini topish va to‘r ustida samaraliroq
qarshi harakat qilish imkonini beradi. To‘siq qo‘yuvchi to‘rga yaqin
uzatishdagina to‘pga diqqat bilan qarab turishi lozim. Shuningdek, to‘p to‘siq
qo‘yuvchilar tomonga uchib o‘tgan holatda esa
unga qarshi hujumni tashkil
etish lozim. Raqibning harakatlarini tashqi kuzatish yordamida nazorat qilish
mumkin.
4.
Qo‘llarning, ayniqsa, barmoqlarning harakati, to‘pga to‘g‘ridanto‘g‘ri ta’sir
etib, ko‘pincha to‘siq qo‘yishning samaradorligini oshiradi. To‘siq, shu tariqa,
qarshi hujumga aylanadi.
5.
To‘siq qo‘yuvchi o‘yinchilar qo‘llar yuqorida to‘g‘rilangan holatda pastga
tushishi maqsadga muvofiqdir. Qo‘llarning ertaroq tushirilishining xatosi
to‘pning bosh ustidan o‘tib ketishiga olib keladi.
To‘siq qo‘yuvchi o‘yinchining yengilgina o‘ljasi qo‘ldan chiqadi.
