|
Gravitatsion potensial energiyani hisoblash
|
| bet | 10/40 | | Sana | 22.02.2024 | | Hajmi | 15,65 Mb. | | #160565 |
Bog'liq 3-KURS FIZIKA (5-yillik sirtqi uchun)Gravitatsion potensial energiyani hisoblash
Potensial energiyalarning turlari ko’p bo’lib, ulardan biz gravitatsion potensial energiyani o’rganamiz.Potensial energiyani vertikal harakat orqali tushuntirish mumkin. To’la energiya kinetik va potensial energiyalar yig’indisidan iborat bo’ladi. Har bir energiyaning boshlang’ich va oxirgi qiymatlari bo’ladi, ya’ni kinetik energiyaning oxirgi va boshlang’ich qiymatlari ayirmasi KEf–KEi gravitatsion potensial energiyalar farqiga qarama-qarshi ishorada teng
KE = – PEgrav. (1)
Ya’ni kinetik energiya kamaysa potensial energiya oshadi, yoki aksincha. Biz kinetik energiyaning matematik ifodasini quyidagicha ko’rinishda yozamiz:
KE = 1/2mv2, (2)
Ushbu ifodadan hamda tezlikning balandlikka bog’liqlik tenglamasidan
v2= v02+ 2a∆y (3)
va Nyutonning ikkinchi qonunidagi tezlanish ifodasidan
a = F/m , (4)
foydalanamiz, ammo, bu yerda F gravitatsion kuch. (2) va (3) ifodalarni kinetik energiya tenglamasiga olib borib bir qancha matematik amallarni bajarsak quyidagi ifodani topamiz
2KEf/m = 2KEi/m + 2a y
Yuqoridagi ifodadan hamda (1) va (4) ifodalardan foydalanib quyidagi natijaga erishamiz:
PEgrav= –F y .
Gravitatsion potensial energiya o’zgarishi faqatgina y ga ya’ni balandlikka bog’liqdir. Bu yerda F jismning gravitatsion kuchi bo’lib, u o’zgarmasdir.
Energiyaning saqlanishi
Fizikada ma’lum bir hollarda modda miqdori saqlanib qoladi. Fizikada saqlanish qonunlarini tushuntirishda har doim “yopiq sistema” tushunchasidan foyda- laniladi, ya’ni fazoda ma’lum hajmni egallagan va boshqa ta’sirlarni e’tiborga olinmaydigan sistemadir. Masalan, kimyo laboratoriyalarida hech qaysi modda yopiq sistemadan tashqarida, ya’ni ochiq holda olinmaydi, aks holda biz kutgan natijaga erishishimiz qiyin bo’ladi.
|
| |
