|
Toshkent – 2023 1- ma’ruza mashg’uloti. Mavzu: kirish. Mexanika. Kinematika asoslari
|
| bet | 7/40 | | Sana | 22.02.2024 | | Hajmi | 15,65 Mb. | | #160565 |
Bog'liq 3-KURS FIZIKA (5-yillik sirtqi uchun)2-MAVZU: ENERGIYA. ISH VA QUVVAT
Reja:
1. Energiya tushunchasi. Potensial va kinetik energiya.
2. Ish va quvvat.
3. Energiyaning saqlanish qonuni.
4. Mexanikada energiyaning va impulsning saqlanish qonuni
5. Odamning ishi va quvvati
MASHG’ULOTNING MAQSADI:
Talabalarga – mexanik energiya turlari, energiyaning saqlanish qonuni.
Mexanik ish va quvvat, impuls va uning saqlanish qonunlari hamda ularda foydalanish haqida tushunchalar berishdani iborat.
Tayanch tushunchalar: energiya, energiyaning turlari va saqlanish qonuni, mexanik ish, quvvat, kuch momenti, impuls va uning saqlanish qonunlari
MAVZUNING QISQACHA MAZMUNI:
Barcha inersial sanoq sistemalarda klassik mexanika qonuniyatlari bir xil bajariladi.
Nyutonning II qonuniga asoslanib, kuch impulsini quyidagicha aniqlash mumkin:
,
desak: bo‘ladi. Demak, kuch impulsi-impulslarning farqiga (ayirmasiga) teng bo‘lgan fizik kattalikdir.
Nyutonning III qonuniga asoslanib, impulslar saqlanish qonunining matematik ifodasini keltirib chiqarish mumkin:
Impulsning saqlanish qonuni quyidagicha ta’riflanadi:
“Yopiq sistemada to‘liq impuls o‘zgarmasdir”, ya’ni:
Kuchning biror (O) nuqtaga nisbatan momenti, ya’ni kuch moment quyidagiga teng:
- nol nuqtadan kuchning qo‘yilish nuqtasiga o‘tkazilgan radius-vektor.
Kuch momentining saqlanish qonuni:
,
ya’ni, yopiq sistemada kuch momentlarining geometrik yig‘indisi o‘zgarmasdir.
Zarracha impulsining biror O nuqtaga nisbatan impuls momenti:
.
Impuls momentining saqlanish qonuni:
,
ya’ni, yopiq sistemada zarrachalar impuls momentlarining yigindisi o`zgarmasdir.
a) Agar qayiq o’zgarmas tezlik bilan harakatlanayotgan bo’lsa, ta’sir etuvchi kuchlar o’zgarmay saqlanadi, bunda Fd – to’g’ri bo’ladi.
b) Kuch o’zgarsa: dastlab yetarlicha kuchsiz va keyin mustahkam magnitli muzlatkich Fd bo’lganda noto’g’ri natija beradi.
c) og’irligi kichik bo’lgan moddiy jism harakati ifodasi p=mv bo’ladi, bu yerda m- jismning massasi v- uning tezligi.
Jismni harakatlantiruvchi kuchni aniqlash to’laligicha saqlanish qonunlariga asoslanadi va tajribada saqlanish qonunlarini ko’rishda ba’zida biz xalaqit qilishimiz va tajriba natijalari noto’g’ri chiqishi mumkin.
Momentlarning saqlanish qonuni
Ixtiyoriy yopiq sistemada barcha momentlar yig’indisi o’zgarmas saqlanadi:
|
| |
