|
Toshkent – 2023 1- ma’ruza mashg’uloti. Mavzu: kirish. Mexanika. Kinematika asoslari
|
| bet | 8/40 | | Sana | 22.02.2024 | | Hajmi | 15,65 Mb. | | #160565 |
Bog'liq 3-KURS FIZIKA (5-yillik sirtqi uchun) 3-kurs. 4 yillik 2-OTM sirtqi Matematika-informatika (2)p1i + p2 i + ... = p1f + p2fi + ... .
Qo‘zg‘almas z o‘q atrofida aylanayotgan jism dinamikasining tenglamasi quyidagicha bo‘ladi:
bunda: - inersiya momenti, Ez–burchak tezlanish,
- tashqi kuchlarning o‘qqa nisbatan momentlarining yig‘indisi.
Agar ( ) inersiya momenti: I=mR2 bo‘lsa, bunda (I) z aylanish o‘qidan R masofadagi m massali nuqtaning inersiya momentidir.
Jismning ixtiyoriy o‘qqa nisbatan inersiya moment SHteyner teoremasiga asosan aniqlanadi, ya’ni: bunda - jismning berilgan o‘qqa nisbatan parallel bo‘lib, massalar markazi orqali o‘tgan o‘qqa nisbatan inersiya momenti, - o‘qlar orasidagi masofa.
6-rasm
Mexanik ish (6-rasm) quyidagi formula orqali aniqlanadi:
Og‘irlik kuchining bajargan ishi: bo‘ladi.
Mexanik quvvat quyidagicha aniqlanadi:
7-rasm
Kuchning yo’nalishi harakat yo’nalishiga perpendikulyar bo’lsa ish bajarilmaydi. Faraz qiling, jismning kinetik energiyasini o’zgartirib ish ba-jarildi. Agar kuchning yo’nalishiga mos bo’lsa harakat tezlashib, kuch yo’na-lishi harakat yo’nalishi bilan qarama-qarshi bo’lsa, harakat sekinlashadi. Bun-day holatlarda biz jism bajargan ish musbat yoki manfiy bo’lishini kuzati-shimiz mumkin.Biz tahlil qilgan barcha namunalarda kuch bir o’lchovli edi, agar kuchni uch o’lchovli bo’lsa u harakat yo’nalishi bilan ixtiyoriy θ burchak hosil qilishi mumkin.
Agar kuch yo’nalishi harakat yo’nalishiga perpendikulyar bo’lsa bajarilgan ish qanday bo’ladi? Biz yuqorida bunday holda jism o’zgarmas tezlikda harakatlanib qolishini ko’rdik.Kinetik energiya o’zgarmaganda kuch yo’nalishi harakat yo’nalishiga perpendikulyar bo’lganda hech qanday ish bajarilmaydi.
Hozircha biz harakatlanayotgan jismga ta’sir etuvchi kuchning bir yo’na-lishini va shu bilan birga faqatgina jismning kinetik energiyasini o’zgartirib fikr yuritdik. Natija to’g’ri chiqdi. Masalan muz ustida turgan hokkey shay-basiga muz yuqoriga tik kuch bilan ta’sir qiladi, ammo muz shaybaga hech qanday energiya uzatmaydi
|
| |
