|
Ekinlar
O‘suv davri: unib chiqishi – yig‘ishtirishni boshlanishi, kun
|
| bet | 167/186 | | Sana | 23.05.2024 | | Hajmi | 16,04 Mb. | | #250922 |
Bog'liq Himoyalangan yer sabzavotchiligi. 2021-2022 umukaEkinlar
|
O‘suv davri: unib chiqishi – yig‘ishtirishni boshlanishi, kun
|
Terim soni
|
O‘suv davridagi hosil-dorlik, kg/m2
|
Ekish me’yori, g/m2
|
Qalin-ligi, m2/dona
|
Bargli salat
|
30-40
|
1
|
1,5-2
|
1
|
50-90
|
To‘p bargli salat
|
50-70
|
1
|
1,5-3
|
1
|
20-25
|
Boshli salat
|
50-95
|
1
|
3-5
|
1
|
20-25
|
Ukrop
|
40-60
|
1-3
|
1-4
|
1-5
|
50-120
|
Petrushka
|
40-50
|
1-3
|
1-2
|
4-5
|
80-100
|
Seldir
|
50-60
|
1-5
|
1-4
|
2-3
|
80-100
|
Xantal
|
20-30
|
1
|
1-3
|
4-6
|
80-100
|
Kress-salat
|
20-30
|
1
|
1-2
|
4-6
|
80-100
|
Piyoz
|
70-90
|
1
|
1-3
|
10-12
|
300-400
|
Fenxel
|
50-60
|
1
|
1-2
|
2-3
|
80-100
|
Porto‘lak (semizo‘t)
|
20-30
|
1
|
1-3
|
1-2
|
150-200
|
Rediska
|
20-30
|
1
|
2-8
|
5-6
|
250-400
|
Rayhon
|
50-60
|
1-3
|
1-2
|
1-2
|
80-100
|
Kashnich
|
40-50
|
1
|
1-2
|
1-3
|
80-100
|
Shovul
|
50-60
|
1-3
|
1-3
|
1-2
|
80-100
|
Suvli kress
|
50-60
|
bir necha
|
1-3
|
0,5-1
|
80-100
|
Mangold
(barg lavlagi)
|
60-80
|
bir necha
|
1-5
|
2-3
|
20-40
|
Rukola
|
20-30
|
1
|
1-3
|
4-6
|
80-100
|
Pekin karami
|
20-30
|
1
|
1,5-3
|
1
|
20-25
|
Boshli pekin karami
|
60-80
|
1
|
8-10
|
0,5-1
|
9-15
|
Sabzavot
xrizantemasi
|
30-40
|
1
|
1-1,5
|
1-2
|
80-100
|
Ismaloq
|
40-50
|
1
|
1-2
|
3-4
|
80-100
|
Kervel
|
30-40
|
1
|
1-2
|
1-2
|
80-100
|
Bu usulda ko‘kat olishni ijobiy tomoni qish davrida yoritilganlik pastligida qo‘llashni imkoni borligidir; kamchiligi – onaliklarni tayyorlash, saqlash va ekish bilan bog‘liq bo‘lgan mehnatni juda og‘irligi. Ochiq yerda onaliklarni yetish-tirishda to‘planadigan zamburug‘ kasalliklari va bakterial infeksiyalar tezlashtirib o‘stirishni ekinlarni aylanishida foydalanishni sezilarli qisqartiradi.
43-jadval
Himoyalangan yerlarda sabzavot ekinlarini tezlashtirib o‘stirishni
asosiy parametrlari (Sio‘nel M.M. bo‘yicha, 2003)
Ekinlar
|
Onalikni olish
davri, kun
|
Tezlashtirib o‘stirish davri, kun
|
Tezlashtirib o‘stirish harorati, S
|
Tezlash-tirib o‘stirish sharoiti
|
Tezlash-tirib o‘stirish uchun substrat
|
Terim soni
|
Ekish qalinligi, m2/dona
|
Hosildorlik, kg/m2
|
Petrushka
|
100-150
|
30-40
|
15-18
|
yorug‘
|
torf, tuproq
|
2-3
|
250-400
|
4-6
|
Bosh piyoz
|
100-120
qora mag‘izdan
|
23-35
|
15-18
|
yorug‘
|
torf, tuproq, gidroponika
|
1
|
1000-1500
|
12-16
|
Seldir
|
100-150
|
30-40
|
15-18
|
yorug‘
|
torf, tuproq
|
2-3
|
160-250
|
5-7
|
Barg
lavlagi
|
100-150
|
30-40
|
15-18
|
yorug‘
|
torf, tuproq
|
2-3
|
160-250
|
5-8
|
Vitluf
|
100-150
|
30-40
|
14-18
|
qorang‘i
|
torf, tuproq, gidroponika
|
1
|
350-400
|
2-4
|
Qatron
|
100-150
|
30-40
|
15-18
|
qorang‘i
|
torf
|
1-2
|
350-400
|
2-4
|
Rovoch
|
3-4 yil
|
30-40
|
15-18
|
yorug‘/ qorang‘i
|
torf, tuproq
|
2-3
|
10-20
|
4-5
|
Sarsabil
|
4-5 yil
|
30-40
|
15-18
|
yorug‘/ qorang‘i
|
torf, tuproq
|
1-2
|
10-20
|
2-4
|
Shovul
|
3-4 yil
|
25-30
|
15-18
|
yorug‘
|
torf, tuproq
|
2-3
|
15-20
|
2-4
|
Eqiladigan materialni qimmatliligi, qo‘l kuchiga sarflanadigan xarajatlarni ko‘pligi, tezlashtirib o‘stiriladigan ko‘kat ekinlarni ishlab chiqarishni kam daromadli qiladi. Tezlashtirib o‘stirishni samaradorligini oshirish va infeksion (fonni) muhitini kamaytirish, Perm QXI (Papanov A.N., Zaxarchenko Ye.P., 1989) tomonidan tezlashtirib o‘stiriladigan ko‘kat ekinlar uchun ishlab chiqilgan eqiladigan materiallarni tayyorlashni “gilamli” usulini qo‘llash hisobiga erishish mumkin.
Bu usul bir o‘suv mavsumi davomida tezlashtirib o‘stiriladigan ikki yillik (seldir, petrushka) va ko‘p yillik (shovul, bato‘n-piyozi, shnitt-piyozi) sabzavot ekinlari uchun yuqori sifatli eqiladigan material tayyorlash va uni mavsumdan tashqari davrlarda ko‘katlarini yetishtirishda qo‘llash imkonini beradi. Torfchimli “gilamlar”da ishlab chiqarish va ulardan foydalanish texnologiyasi quyidagilardan iborat:
1. Ochiq yerda yuqori torfni yupqa qatlamini yaratish (yuqori torf qatlam-ini frezalash, ildiz teshib o‘tmaydigan materiallar: plenka, asfalt, beton va boshqalar ustiga tukish). Bunda chirish darajasi 15% bo‘lgan torfdan foydalaniladi. Ekishdan 7-10 kun ilgari u oxak va dolomit uni qo‘shilib neytarallanadi. Ekishdan 5-7 kun oldin uning 1 m3 hajmiga: 1 kg kaliy sulfat, 1 kg oddiy superfosfat, 0,8 kg ammiakli selitra, 0,4 g temir sulfati, 20 g mis sulfati, 4 g bor kislotasi, 1 g ammoniy molebden sulfat, solinadi, neytarllashtirilgan va o‘g‘itlangan torfni plyonkaga, asfalt, beton ustiga 5-6 sm qalinlikda sochiladi.
2. Ikki va ko‘p yillik sabzavot ekinlari urug‘i aprel oxiri may boshida eqiladi. Urug‘lar qo‘lda yoppasiga (sochma usulda), marker izi bo‘yicha yoki parnik seyalkasi bilan 5-7 sm li qator oralarga eqiladi. 1 m2 urug‘larni ekish me’yori: seldir – 1-2 g, petrushka – 2-3 g, bato‘n-piyozi – 4-5 g, shnitt-piyozi – 2-3 g, shovul – 1,5-2 g.
3. Parvarishlash, sug‘orish, oziqlantirish va zarur bo‘lganda o‘toq qilishni o‘z ichiga oladi. Maysalar unib chiqgo‘ncha va ildiz olgo‘ncha torf yuzi nam holda bo‘lishi kerak. Sug‘orish har kuni ertalab va kechquro‘n purkagich yordamida olib boriladi, katta tomchilar bo‘lmasligi uchun, shlangalar orqali sug‘orishga yo‘l qo‘y-ilmaydi. Iyul-sentabr oylarida hafta oralatib azotli o‘g‘itlar bilan oziqlan-tirish olib boriladi.
4. Sentabrni ikkinchi yarmida yer yuzidagi massa o‘riladi va yig‘ishtiriladi. Barglar torf yuzidan 4-5 sm balandlikda nuqtasini shikaslantirmay kesib olinadi. Seldir va petrushka hosili sotiladi (1 m2 dan 2-3 va 1,5-2 kg). Gilmalarni yig‘ishtirishga 5-7 kun qolganda sug‘orishlar to‘xtatiladi. 40-50% namlikli chim-lar alohida bo‘laklarga ajratilib kesiladi, uni kattaligi: seldir va ko‘p yillik piyozlarda 30×100 sm, petrushka va shovulda – 30×50 sm. «Gilamlar» rulet shaklida o‘raladi.
5. Trof chimli gilamlarni himoyalangan yer inshootlariga keltirish va ekish (yoyish). Ko‘katlarni noyabr-dekabrda olish uchun qishki issiqxonalarga «gilamlar» sentabr oxiri – oktabr boshida yoziladi. “Gilamlar” issiqxonaga rulon yoki bo‘lak chimlar shaklida keltiriladi. Ular oldindan frezalangan, 5-10 sm chuqurlikgacha mo‘l namlangan tekis yuzalarga qo‘lda joylashtiriladi. Ularda havo qatlamlarini yo‘q qilish uchun chimlarni tuproqqa zich qilib bosadilar.
6. Parvarishlash va mahsulotni yig‘ishtirish. Qishki issiqxonalarda chimlarni yotqazgandan so‘ng sug‘oradilar (10-15 l/m2), qo‘shimcha oziqlantiradilar (20 g/m2 mochevina) va yana sug‘oradilar (5-10 l/m2). 3-5 kundan keyin «gilamlar» o‘sib chiqaboshlaydi, 10 kundan keyin esa, tuproqqa kirib ketadi. Keyinchalik talab qilinadigan havo harorati va chimni namligi saqlanib turiladi. Tezlashtirib o‘stirish davrida 1 m2 ga 5 l eritma hisobida 1-2 marotaba qo‘shimcha oziqlantir-ish o‘tkaziladi. 10 l suvga 20-30 g ammiakli selitra, 15-20 g superfosfat, 10-15 g kaliy tuzi qo‘shiladi.
Seldir va petrushkani eqilgandan so‘ng 28-30 kun o‘tgach ildizi bilan sug‘urib olib yig‘ishtiradilar va 1 m2 dan 3,5-4,5 kg hosil oladilar. Pichoq bilan kesib olishni qo‘llash ancha samarali (yoppasiga yoki 4-5 sm yetgan o‘simliklarni tanlab).
MDH ni o‘rta mintaqasida bahorgi plyonkali issiqxonalarni faqat mart oxiri – aprel boshlarida ishga turish mumkin. Ko‘zda ildiz olgan shovul, ko‘p yillik piyozlar 3-5°S haroratda o‘sishga kirishadi. 30-35 kunda kesishga tayyor barglar hosili shakllananadi. Bato‘n-piyozini bir kesilgandagi hosildorligi 1 m2 dan – 3,5-4 kg, shovulniki – 2-2,5 kg.
|
| |
