143
jangovor vazifa to‗xtatilmasdan, boshliqning buyrug‗i asosida yoki har bir harbiy
xizmatchi mustaqil ravishda o‗ziga va bir-biriga o‗tkazadi. Bunda quyidagilar
o‗tkaziladi:
zaharlovchi moddalar bilan zararlanganda ochiq qolgan teri qavatlari,
formali kiyim-kechak, protivagazning yuz qismi tezlik bilan degazatsiya qilinadi.
Bundan tashqari, shaxsiy tarkib jangovor vazifani bajarish vaqtida qurol-yadro va
harbiy texnikaning
ayrim qismlariga tegadi, shuning uchun shu joylarda ham
degazatsiya qilinadi;
radioaktiv moddalardan zararlanganda kishining teri qavatlari, formali
kiyim-kechak, qurol, aslaha-anjomlar, poyafzallar va shaxsiy himoya vositalari
dezaktivatsiya qilinadi;
bakterial vositalardan zararlanganda kishining teri qavatlari (yuzi, bo‗yini,
qo‗llari) dizenfeksiya qilinadi.
Qisman sanitariya ishlovini o„tkazish tartibi. Zaharlovchi modda qo‗llanilgan
vaqtda shaxsiy tarkib protivogazda va shaxsiy vositalarida bo‗lgan vaqtlarida
kishining teri qavatlari va formali kiyim- kechagi shu zaharlangan o‗choqdan
chiqqandan so‗ng degazatsiya qilinadi.
Radioaktiv moddalardan zararlanganda dezaktivatsiya zararlanish sodir bo‗lgan
vaqtdan so‗ng birinchi soatlarda o‗tkaziladi. Degazatsiya zararlanish o‗chog‗ida va
shu o‗choqdan chiqqandan so‗ng takroran o‗tkaziladi.
Radioaktiv zararlanish o‗chog‗idan chiqqandan so‗ng qisman sanitariya ishlovi
quyidagicha o‗tkaziladi: shaxsiy qurol suvga ho‗llangan
tamponlar bilan ikki marta
artib dezaktivatsiya qilinadi, agar IDP-1 paketi bo‗lsa, ushbu degazatsiyalovchi paket
yordamida ishlov o‗tkaziladi; individual himoya vositalari yechib, qoqib tashlanadi
yoki ho‗llangan latta bilan artib chiqiladi; formali kiyim - kechak yechiladi va silkitib
qoqiladi yoki supurib tashlanadi, bunda protivogaz yechilmaydi; aslaha - anjomlar va
poyafzallar yechiladi va ho‗llangan latta bilan artib chiqiladi yoki qo‗l ostidagi
vositalar bilan supuriladi. Odamning ochiq joylari qo‗llari, bo‗yini toza suv bilan
yuviladi, so‗ngra protivogaz yechiladi, yuz suv bilan obdon yuviladi, og‗iz va tomoq
chayiladi.
Bakterial vositalardan zararlangan shaxsiy qurol, so‗ngra protivogazni
yechmasdan formali kiyim-kechak, aslaha-anjom, poyafzal va shaxsiy vositalari
silkitib qoqiladi va kimyoga qarshi shaxsiy paketdagi eritma yordamida qo‗llar,
bo‗yin kaska va protivogazning yuz qismi artib chiqiladi. To‗liq sanitariya ishlovi
o‗tkazilmaguncha protivogaz yechilmaydi.
Shaxsiy tarkib bir vaqtning o‗zida zaharlovchi, radiaktiv moddalar va bakterial
vositalardan zararlangan vaqtda kimyoga qarshi vosita yordamida ularga qisman
sanitariya ishlovi o‗tkaziladi. Birinchi navbatda zaharlovchi moddalar degazatsiya va
bakterial vositalar dizenfeksiya qilinadi, so‗ngra radiaktiv moddalar dezaktivatsiya
qilinadi.
To„liq maxsus ishlov va uni o„tkazish tartibi. To‗liq maxsus ishlov o‗tkazish
quyidagilarni o‗z ichiga oladi:
shaxsiy tarkibga to‗lik sanitariya ishlovi o‗tkaziladi;
qurol-yaroq, texnika, formali kiyim kechaklar, poyafzallar, aslaha-anjomlar
va shaxsiy himoya vositalari to‗lik dezaktivatsiya,
degazatsiya va dezinfeksiya
144
qilinadi. To‗liq maxsus ishlov qo‗shinlar oldiga qo‗yilgan jangovar vazifa
bajarilgandan so‗ng hamda jangdan chiqqandan so‗ng qism boshlig‗i (komandiri)
buyrug‗i asosida o‗tkaziladi. To‗liq maxsus ishlov o‗tkazish harbiy qismlarning
doimiy turar joylarida (yoki qo‗shinlar to‗plangan joylarda), harakat qilinayotgan
kerak. Issiq suvni tejash maqsadida har bir dush setkasi (jo‗mragi) tagida ikki kishi
yuvinishi kerak. Bunday holda har bir shaxsiy tarkibning yuvinishi uchun 38-40°Cli
30-35 litr suv 30 gr sovun sarf bo‗ladi. Har bir smenaning yuvinishi uchun 30 daqiqa
ajratiladi (5 daqiqa yechinish uchun, 15 daqiqa dush tagida yuvinish uchun va 10
daqiqa kiyinish uchun). Bunda bir soatda to‗rtta smenani sanitariya ishlovidan
o‗tkazishga erishiladi.
Yuvinib chiqqan kishilarga o‗tkazilgan sanitariya
ishlovi sifatini tekshirib
ko‗rish uchun dozimetrik nazorat o‗tkaziladi. Zarurat bo‗lsa, ular yana orqaga
qaytariladi va qaytadan yuvinib chiqadi.
Kiyinish bo‗limida shaxsiy tarkib degazatsiya, dizenfeksiya qilingan yoki
bo‗lmasa almashtirish fondidan toza formali kiyim-kechakni va ichki kiyimlarni
oladilar, bundan tashqari, guvohnomalari va qimmatbaho narsalarini ham oladilar.
Kiyinib bo‗lganlaridan so‗ng, ular shaxsiy qurollarini olib to‗planish rayoniga
boradilar.
Shaxsiy tarkibga sanitariya ishlovi o‗tkazilayotgan vaqtda batalyon feldsherlari
va rota saninstruktorlari zarur bo‗lgan holda tibbiy yordam ko‗rsatadilar.
DDA-66 markali dezinfeksion dush qurilmasi shaxsiy tarkibni to‗liq sanitariya
ishlovidan o‗tkazish (dush ostida yuvinish) va formali
kiyim kechak va shaxsiy
himoya vositalarini, aslaha-anjomlarini dizenfeksiya yoki dezinseksiya kilish uchun
mo‗ljallangan bo‗lib, dizenfeksiya yoki dezinseksiya bug‗-havo yoki bug‗-formalin
yordamida o‗tkazilady.
DDA-66 markali dezinfeksion dush qurilmasi uskunalari GAZ-66 markali
avtomobil shassisiga o‗rnatilgan. Bu qurilma quyidagilardan iborat: bir-biriga bog‗liq
bo‗lmagan holda ishlaydigan ikkita bir xil dizenfeksiya qiluvchi bug‗ formalin
kamerasidan; yuqori bosimda ishlaydigan RI-3 bug‗ qozoni; qozoni ortidagi suv
isitgich ostida joylashgan akkumulator, 6 ta setka mo‗ljallangan
asbob uskunasi
hamda qo‗l nasosi, bug‗ oqim elevator, truboprovod va boshqa shu kabi yordamchi
qismlar bilan jihozlangan.
Dezinfeksiya qiluvchi buyumlar kamera ichiga maxsus kiyim osgichlariga osib
qo‗yiladi. Dizenfeksiya qilishda birinchi tomondagi eshik ochilib, narsalar osiladi,
dizenfeksiya qilinganidan so‗ng ikkinchi tomondagi eshik ochiladi va narsalar
chiqarib olinib toza joyga taxlaniladi. Dezinfeksion kameraning yuqori yon qismida
formalin eritmasi purkab kirgizish uchun maxsus forsunka o‗rnatilgan.
Kameraning
pastki qismiga esa panjarli qo‗yiladi va bu yerdagi maxsus teshik orqali ishlab
bo‗lingan issiq bug‗ chiqariladi.
DDA-66 qurilmaning ishlash usuli quyidagicha: kishilarni yuvintirish uchun
kerak bo‗lgan suv maxsus idishdan qo‗l nasosi yordamida bug‗ qozoniga beriladi;
qozonda hosil bo‗lgan bug‗ sovuq suv bilan aralashadi va rezina naychalar yordamida
dush setkalariga yetkaziladi, bunda bug‗larning bir qismi kameralarga ham
o‗tkazilishi mumkin.
145
Bir soat ichida DDA
-66 (bir vaqtning o‗zida dizenfeksiya qilinganda) 40
kishini yuvintirish va shuncha
kiyimni dizenfeksiya qilish, qishda 28 kishini
yuvintirish va shuncha kiyimni dizenfeksiya qilish imkoniga ega. Bir soatda 56 kishi
yuvinishi mumkin.
DDP-2 markali dezinfeksion dush qurilmasi dala sharoitida shaxsiy tarkibni
to‗liq sanitariya ishlovidan o‗tkazish (dush ostida yuvintirish) va formali kiyim-
kechaklar, poyafzallar, aslaha-anjomlar va shaxsiy himoya vositalarini dizenfeksiya
qilish uchun mo‗ljallangan. Dezinfeksion dush qurilmasi uskunalari ZIL-130 markali
avtomobil shassesiga o‗rnatilgan. Ishlash usuli DDA-66 asbobidan farq qilmaydi.
Dezinfeksion kameraning hajmi 2,5 m ni tashkil qiladi. Yozda - 6000 l, qishda -
5000
l issiq suv ishlab chiqaradi. Bir soat vaqt ichida DDA
-2 yozda
144 kishini, qishda
69
kishini gigiyenik yuvintirish imkoniyatiga ega; gigiyenik yuvintirish va formali kiyim
- kechaklarni dizenfeksiya qilish yozda
96, qishda 72 yuvintirish va formali kiyim —
kechaklarni dezinseksiya qilish, yozda 144, qishda
80 kishini qabul qiladi.
