99
muhofazalash xususiyatiga ko‗ra, pana va radiatsiyaga qarshi pana joylarga bo‗linadi.
Bunday inshootlar quyidagi xususiyatlardan kelib chiqqan holda:
yo„nalishga ko„ra: fuqarolarni
saqlashga, boshqaruv tizimlarini
joylashtirishga mo‗ljallangan;
joylashgan o„rniga ko„ra:
alohida joylashgan (metropolitenlar va tog‗-kon
qurilishlari, shaxtalari);
qurilish muddatiga ko„ra: boshpana RSB (radiatsiyadan
saqlovchi
boshpana) va oddiy boshpanalar quriladi.
FVlar sodir bo‗lganda aholini FM himoya inshootlarida yashirish kelib chiqishi
mumkin bo‗lgan ko‗plab yo‗qotishlarni olidini oluvchi eng samarali usulidir. FVlar
sodir bo‗lganida FMning ―Havo trevogasi‖, ―Radiatsiyali xavf‖ va ―Kimyoviy
trevoga‖ komandalari beriladi.
―Kimyoviy trevoga‖ komandasi berilganida panajoylarga yashiruvchilarga
obyektning
FM xodimlari, FM shtabi xodimlari tomonidan shaxsiy himoya
vositalarini tarqatishni tashkil etishlari kerak. Panajoylarga kirish to‗g‗risida buyruqni
obyekt rahbari-FM boshlig‗i berishi kerak. Agar FV sodir bo‗lgan vaqtda aholining
panajoylarga o‗z vaqtida etib kela olmagan qismi panajoylarga kirishdan oldin ularga
panajoyning maxsus joyida qisman dizenfeksiya qilinadi.
Panajoylarda aholi
joylashishi uchun yo‗l ko‗rsatkich o‗rnatilgan bo‗ladi.
FVlar sodir bo‗lgan hududlardan jabrlanganlarni yoki jabrlanish ehtimoli
tug‗ilganda aholini panajoylarga joylashtirish tadbirlarini qoniqarli va samarali olib
borish maqsadida obyekt FM va FM shtabi xodimlaridan iborat zvenolar tuziladi.
Panajoylarga
aholini tartib bilan, kolonnalarga ajratgan holda olib kiriladi. Kolonna
boshlig‗ida
hudud
va
panajoylarning
chizmasi
(sxema)
bo‗lishi
kerak.
Ko‗chirilayotganlar tarkibida bemorlar bo‗lsa, ularga birinchi tibbiy yordam
ko‗rsatilib, ularga sog‗lom kishilar biriktirib qo‗yiladi.
FV sodir bo‗lgan hududda ko‗rsatmasiz shaxsiy
himoya vositalarini yechish,
yakka holda yurish, osmonda osilib turgan xavfli uskunalar ostida turish,
yerda
yotgan elektr simlariga yaqinlashish yoki tegish, tutun chiqqan joylarga ko‗rsatmasiz
bormaslik lozim.
Panajoylarga yashiringan aholining majburiyatlari:
tez va chaqqonlik bilan ko‗rsatilgan joylarni tartibni saqlagan holatda
egallashlari; ichki tartib-qoidalariga qat‘iy rioya etishlari;
vahimaga tushmaslik, o‗zlarini erkin his qilishlari; qariyalar, ayollar va yosh
bolalarga yordam ko‗rsatishlari;
shaxsiy himoya vositalarini tayyor holatda saqlashlari; panajoylarda bo‗lgan
vaqtlarida texnika xavfsizligi qoidalariga (elektr tarmoqlaridan o‗zboshimcha
foydalanish,
kislorod
solingan
balonlar
va
boshqa
asbob-uskunalarga
yaqinlashmaslik) qat‘iyan rioya qilishlari; xavf tugaganidan keyin faqat FM yoki FM
shtabi xodimlarining ko‗rsatmasi bilan tashqariga tartibni saqlagan holda chiqishlari.
Panajoylardan aholini majburiy chiqishlarini taqozo etadigan sabablar:
panajoylardagi
asbob-uskunalar
yashiringanlarning
hayotiga
xavf
tug‗diradigan darajada buzilishi; panajoylarni suv bosganda;
panajoylarda yong‗in chiqqanda; panajoylardagi
havo miqdorida xavfli
gazlarning tarqalishida, kislorod miqdorining keskin kamayib ketishida.
100
Yuqorida ko‗rsatilgan salbiy holatlar sodir bo‗lganda, yashiringan aholi
panajoydan uzoq bo‗lmagan boshqa himoya inshootlariga o‗tkaziladi. Bu tadbirlarni
amalga oshirish paytida yashiringanlar albatta shaxsiy himoya vositalari bilan to‗liq
ta‘minlangan bo‗lishlari zarur.
FM
himoya inshootlarida radioaktiv zaharlovchi moddalar va bakterial
vositalar hamda oddiy qurollar ta‘siridan
himoya qilishga, ommaviy zarar
yetkazuvchi qurollar ta‘siridan to‗liq saqlaydi.
