10
Dissertatsiyaning birinchi bobi
“Pedagogik ta’lim texnologiyalaridan
foydalanishning ilmiy-nazariy asoslari”
deb nomlangan bo‘lib, unda umumta’lim
maktablarida
shaxsga
yo‘naltirilgan
pedagogik
ta’lim
texnologiyalaridan
foydalanishning nazariy-metodologik asoslari, umumta’lim
maktablarida shaxsga
yo‘naltirilgan pedagogik texnologiyalardan foydalanishning dolzarb muammolari,
umumta’lim maktablarida shaxsga yo‘naltirilgan pedagogik ta’lim texnologiyalaridan
foydalanish mexanizmini takomillashtirishning ijtimoiy-psixologik jihatlari o‘rganildi.
Ma’lumki, zamonaviy sharoitda ta’lim jarayonining barcha imkoniyatlariga ko‘ra
shaxsni rivojlantirish, ijtimoiylashtirish va uning mustaqil, tanqidiy,
ijodiy fikrlash
qobiliyatlarini takomillashtirish talab qilinmoqda. Ana shu maqsadga mos pedagogik
sharoitlar va imkoniyatlarni namoyon eta olgan ta’lim shaxsga yo‘naltirilgan ta’lim
deb nomlanadi.
Bu ta’lim o‘qitish muhitining o‘quvchi imkoniyatlariga moslashtirilishini, unga
ko‘ra ta’lim muhiti, pedagogik shart-sharoitlar, ta’lim hamda tarbiya jarayonini
to‘laligicha o‘quvchining shaxsiy imkoniyatlarini ro‘yobga chiqarish, qobiliyatini
rivojlantirish, shaxs sifatida kamolotga yetishini ta’minlash,
tafakkuri va
dunyoqarashini boyitishni nazarda tutadi. Shunday ekan, sog‘lom va har tomonlama
barkamol avlodni tarbiyalash maktab ta’lim tizimida mehnat qilayotgan pedagogning
saviyasiga, tayyorgarligiga va fidoyiligiga, uning yosh avlodni o‘qitish va tarbiyalash
ishiga bo‘lgan munosabatiga bog‘liqdir. O‘qituvchi pedagogik jarayonni boshqarar
ekan, pedagogik bilim va mahorat egasi bo‘lishi lozim. Shundagina o‘qituvchi
pedagogik hodisalarning mohiyatini va dialektikasini, pedagogik mehnat metodi, kasb
va texnologiyasini hamda professional pedagogikani tushunib yetadi. Pedagogik bilim
va mahorat egasi bo‘lgan o‘qituvchi, avvalo, pedagogika fanining metodologik
asoslarini, shaxs rivojlanishining qonuniyatlari va omillarini, “Ta’lim to‘g‘risida”
Qonunning mohiyati, maqsad va vazifalarini bilishi kerak. Shu sababli ular o‘z
mahoratlarini
uzluksiz oshirishlari, bugungi kunning yuksak talablariga mos
zamonaviy bilim va tajribalarni o‘zlashtirishlari, ijodiy mehnat qilishlari lozimdir.
Qator yillar davomida pedagogik texnologiya nazariyasi va amaliyoti bir-biriga
bog‘liq bo‘lmagan holda o‘rganib kelindi va u turli faoliyat doirasida edi. Bugungi
kunda mutaxassislarning ilmiy salohiyatini birlashtirishga mamlakatimizda keng
imkoniyatlar tug‘ildi. Nazariya va amaliyot birligining ta’minlanayotganligi pedagogik
texnologiyaning asl mohiyatini aniqlashga yo‘l ochmoqda.
Bizning fikrimizcha, pedagogik texnologiyaga
pedagogika fanining alohida
tarmog‘i sifatida qarash yoki faqat ta’lim amaliyotini maqbullashtirishga yo‘naltirilgan
tizim, deb qarash mumkin emas. Pedagogik texnologiya bu sohadagi nazariy va amaliy
izlanishlarni birlashtirish doirasidagi faoliyat yo‘nalishlarini aniqlaydi. Bu yerda
izlanishning mohiyati – pedagogik tizimni tashkil etuvchi elementlarni o‘rganish
asosida modernizatsiya qilishdan iboratdir. Sababi, har qanday o‘quv-tarbiyaviy
jarayonni tashkil etish u yoki bu pedagogik tizimni aks ettiradi. Demak, pedagogik
texnologiya – amaliyotga joriy etish mumkin bo‘lgan ma’lum pedagogik tizimning
loyihasidir.
Pedagogik tizim o‘zaro bog‘liq bo‘lgan vositalar, usullar va jarayonlar yig‘indisi
bo‘lib, shaxsdagi muayyan sifatlarni shakllantirishga pedagogik ta’sir etishni
11
maqsadga muvofiq tarzda amalga oshiradi (1-rasmga qarang).
Binobarin, har bir
jamiyatda shaxsni shakllantirish maqsadi belgilab olinadi va unga mos ravishda
pedagogik tizim mavjud bo‘lishi kerak. Agar maqsad o‘zgarsa, tizim ham o‘zgarishi
shart.
